Boşanma Davası Süresi: Ne Kadar Sürer ve Süreci Etkileyen Faktörler

Boşanma, evlilik birliğinin yasal olarak sona erdirilmesi sürecidir ve bu süreç, çiftler için duygusal olarak zorlayıcı olabileceği gibi, hukuki açıdan da karmaşık ve zaman alıcı olabilir. Boşanma davası süresi, birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu makalede, boşanma davası süresini etkileyen faktörler, farklı boşanma türleri ve sürecin nasıl yönetilebileceği detaylı bir şekilde incelenecektir. Bu bilgiler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümleri çerçevesinde sunulmaktadır.

Boşanma Davası Süresini Etkileyen Temel Faktörler

Boşanma davası süresi, davanın türüne, tarafların anlaşmazlık düzeyine, mahkemenin iş yüküne, delillerin toplanma sürecine ve yargılama aşamalarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Genel olarak, anlaşmalı boşanma davaları çekişmeli boşanma davalarına göre çok daha kısa sürede sonuçlanır.

Anlaşmalı Boşanma Davası Süresi

Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma ve boşanmanın mali sonuçları (nafaka, tazminat, mal paylaşımı, velayet vb.) konusunda tam bir mutabakata vardığı ve bu mutabakatı bir protokolle mahkemeye sunduğu boşanma türüdür (TMK m. 166/3). Anlaşmalı boşanma davaları, genellikle tek celsede sonuçlanabilir. Ancak, mahkemenin yoğunluğu ve tarafların protokolde eksik veya hatalı bilgiler sunması durumunda süreç uzayabilir. Ayrıca, hakim protokolü uygun bulmazsa, tarafların anlaşma şartlarında değişiklik yapması istenebilir veya dava çekişmeli boşanmaya dönüşebilir. Ortalama olarak, usulüne uygun hazırlanan ve mahkemece kabul gören anlaşmalı boşanma davaları 1-3 ay içinde sonuçlanmaktadır. Tarafların bizzat veya vekilleri aracılığıyla hazırladığı protokolün, TMK m. 166/3'te belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. Aksi takdirde hakim, protokolü uygun bulmayabilir.

Örnek: Eşler, boşanma, nafaka, velayet ve mal paylaşımı konularında noterde düzenlenmiş veya avukatları aracılığıyla hazırlanmış bir protokol ile mahkemeye başvurmuşlardır. Mahkeme, protokolü uygun bulmuş ve tarafları dinledikten sonra aynı gün boşanma kararı vermiştir.

Çekişmeli Boşanma Davası Süresi

Çekişmeli boşanma, eşlerin boşanma veya boşanmanın mali sonuçları konusunda anlaşamadığı ve bu nedenle davanın yargılama sürecine girdiği boşanma türüdür (TMK m. 166/1-2). Çekişmeli boşanma davaları, delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi, bilirkişi incelemeleri gibi işlemler nedeniyle anlaşmalı boşanma davalarına göre çok daha uzun sürebilir. Çekişmeli boşanma davalarının süresi, davanın karmaşıklığına, delillerin toplanma hızına, tanıkların sayısına, mahkemenin iş yüküne ve istinaf/temyiz süreçlerine bağlı olarak 6 aydan birkaç yıla kadar uzayabilir. Özellikle şiddetli geçimsizlik (TMK m. 166), zina (TMK m. 161), hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış (TMK m. 162), suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (TMK m. 163), terk (TMK m. 164) ve akıl hastalığı (TMK m. 165) gibi özel boşanma sebeplerine dayalı davalar, delil toplama ve değerlendirme süreçleri nedeniyle daha uzun sürebilir. Bu özel boşanma sebeplerinin ispatı, diğer sebeplere göre daha zorlayıcı olabilmektedir. Örneğin, zina iddiasının ispatı için kuvvetli deliller gerekmektedir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2017/2-966 E., 2019/488 K.).

Örnek: Eşler, boşanma sebepleri (aldatma, şiddet vb.), nafaka miktarı, velayet ve mal paylaşımı konularında anlaşamamışlardır. Mahkeme, tarafların iddialarını ve delillerini değerlendirmek için birden fazla duruşma yapmış, tanıkları dinlemiş ve bilirkişi incelemesi yaptırmıştır. Bu süreç, davanın 1.5 yıl sürmesine neden olmuştur. İstinaf ve temyiz süreçleri de dikkate alındığında dava süresi uzayabilmektedir.

Boşanma Davası Süresini Uzatan Faktörler

• Delil Toplama Süreci: Delillerin toplanması, özellikle yurt dışından delil getirilmesi, adres araştırması yapılması veya bilirkişi raporlarının hazırlanması zaman alabilir. Hukuka aykırı delillerin sunulması da süreci uzatabilir. Örneğin, hukuka aykırı olarak elde edilmiş ses veya görüntü kayıtları delil olarak kabul edilmeyebilir (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2016/19443 E., 2017/5850 K.).


• Tanıkların Dinlenmesi: Tanıkların dinlenmesi, duruşma günlerinin belirlenmesi, tanıklara tebligat yapılması ve tanıkların mazeretsiz olarak duruşmaya gelmemesi gibi durumlar zaman alabilir. Tanıkların duruşmaya gelmemesi halinde, mahkeme tanığın zorla getirilmesine karar verebilir (Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 245).


• Bilirkişi İncelemeleri: Mal paylaşımı, velayet veya nafaka gibi konularda bilirkişi incelemesi yapılması, özellikle bilirkişinin raporu hazırlama süresi ve tarafların rapora itiraz etmesi halinde ek rapor alınması, sürecin uzamasına neden olabilir. Bilirkişi raporlarına itirazlar, genellikle raporun yetersiz veya hatalı olduğu gerekçesiyle yapılır.


• Mahkemenin İş Yükü: Mahkemenin iş yükü, duruşma günlerinin geç tarihlere verilmesine ve davanın sonuçlanma süresinin uzamasına neden olabilir. Özellikle büyük şehirlerdeki mahkemelerde bu durum daha sık görülür. Adalet Bakanlığı'nın mahkemelerin iş yükünü azaltmaya yönelik çalışmaları devam etmektedir.


• Tarafların Anlaşmazlığı ve Usul İşlemlerindeki Hatalar: Tarafların uzlaşmaya yanaşmaması, sürekli itirazlarda bulunması, dilekçelerin ve delillerin zamanında sunulmaması, usul işlemlerindeki hatalar (örneğin, tebligat usulsüzlükleri), davanın uzamasına neden olabilir. Tebligat usulsüzlükleri, davanın yeniden görülmesine ve sürecin uzamasına yol açabilir.


• İstinaf ve Temyiz Süreçleri: Yerel mahkeme kararının istinaf edilmesi veya temyiz edilmesi, davanın kesinleşmesini geciktirir ve süreci önemli ölçüde uzatabilir. İstinaf başvurusu, Bölge Adliye Mahkemesi'ne yapılırken, temyiz başvurusu Yargıtay'a yapılır.

Yargıtay Kararları Işığında Boşanma Davası Süresi

Yargıtay, boşanma davalarının makul bir sürede sonuçlandırılması gerektiğine dair birçok karar vermiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 6. maddesi uyarınca, herkesin davasının makul bir sürede sonuçlandırılma hakkı bulunmaktadır. Yargıtay, davaların gereksiz yere uzatılmaması, delillerin hızlı bir şekilde toplanması ve tarafların haklarının korunması gerektiğini vurgulamaktadır. Yargıtay kararlarında, boşanma davalarının makul sürede sonuçlandırılmaması durumunda, tarafların maddi ve manevi tazminat taleplerinde bulunabileceği belirtilmektedir. Ancak, makul süre kavramı her davanın özelliklerine göre değişebilir ve somut olayın koşulları dikkate alınarak değerlendirilir. AİHM de benzer şekilde, davaların makul sürede sonuçlandırılması gerektiğini vurgulamaktadır.

Örnek Yargıtay Kararı: Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin yakın tarihli bir kararında (Örnek: Yargıtay 2. HD, E. 2023/..., K. 2023/..., T. .../.../2023 - Güncel bir karar eklenmeli), "Boşanma davalarının makul sürede sonuçlandırılması, tarafların özel hayatlarının korunması ve hukuki güvenliğin sağlanması açısından önemlidir. Davanın gereksiz yere uzatılması, tarafların mağduriyetine neden olabilir." şeklinde hüküm kurulmuştur. (Bu örnek güncel bir karar ile değiştirilmelidir. Yargıtay'ın resmi web sitesinden veya güvenilir hukuk veri tabanlarından güncel bir karar bulunarak eklenmelidir.)

Boşanma Davası Sürecini Hızlandırmak İçin Öneriler

• Profesyonel Hukuki Yardım Alın: Deneyimli bir boşanma avukatından hukuki yardım almak, sürecin doğru yönetilmesine, hak kayıplarının önlenmesine ve hızlanmasına yardımcı olabilir. Avukat, dava dilekçesinin hazırlanması, delillerin toplanması, duruşmalara katılım ve yasal süreçlerin takibi gibi konularda profesyonel destek sağlar. Avukat, aynı zamanda müvekkilini yasal hakları konusunda bilgilendirir ve en iyi sonucu alması için stratejiler geliştirir.


• Delilleri Hazırlıklı ve Eksiksiz Sunun: Delillerinizi eksiksiz, düzenli ve zamanında mahkemeye sunmak, delil toplama sürecini hızlandırabilir. Özellikle elektronik delillerin (SMS, e-posta, sosyal medya paylaşımları vb.) usulüne uygun şekilde sunulması önemlidir. Bu delillerin güvenilirliği ve doğruluğu da ispatlanmalıdır.


• Uzlaşmaya Açık Olun: Karşı tarafla uzlaşmaya çalışmak, özellikle arabuluculuk yoluyla anlaşmaya varmak, davanın çekişmeli hale gelmesini engelleyebilir ve süreci kısaltabilir. Arabuluculuk, tarafların bir araya gelerek, bağımsız bir arabulucu eşliğinde, karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüme ulaşmalarını sağlayan bir yöntemdir (6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu). Arabuluculuk süreci, gizlilik ilkesine tabidir.


• Mahkeme ile İletişimi Sağlayın ve Duruşmaları Takip Edin: Mahkeme ile düzenli iletişim halinde olmak, duruşma tarihlerini takip etmek, tebligatları zamanında almak ve gerekli belgeleri zamanında sunmak, sürecin aksamamasını sağlayabilir. Duruşmalara mazeretsiz olarak katılmamak da önemlidir. Mazeretli durumlarda, mahkemeye zamanında bilgi verilmelidir.


• Gereksiz İtirazlardan Kaçının: Davayı uzatmaya yönelik, hukuki dayanağı olmayan itirazlardan kaçınmak, sürecin daha hızlı ilerlemesine yardımcı olabilir. Hukuki dayanağı olmayan itirazlar, mahkemenin zamanını boşa harcamasına ve sürecin uzamasına neden olabilir.

Sonuç

Boşanma davası süresi, birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Anlaşmalı boşanma davaları genellikle daha kısa sürede sonuçlanırken, çekişmeli boşanma davaları daha uzun sürebilir. Boşanma davası sürecini hızlandırmak için profesyonel hukuki yardım almak, delilleri hazırlıklı sunmak, uzlaşmaya açık olmak ve mahkeme ile iletişimi sağlamak önemlidir. Unutulmamalıdır ki, her boşanma davası kendine özgüdür ve davanın süresi, davanın özelliklerine, tarafların tutumlarına ve mahkemenin iş yüküne göre değişebilir. Bu nedenle, bir avukattan somut duruma ilişkin hukuki danışmanlık almak en doğru yaklaşımdır. Ayrıca, boşanma sürecinde psikolojik destek almak da faydalı olabilir.