Boşanma sürecinde mal paylaşımı, eşler arasında en çok ihtilaf konusu olan hususlardan biridir. Özellikle banka hesaplarının nasıl paylaştırılacağı, tarafların haklarını doğrudan etkileyen bir konudur. Bu makalede, boşanmada banka hesaplarının hukuki statüsü, paylaşım esasları ve Yargıtay kararları ışığında çözüm yolları ele alınacaktır.
## Boşanmada Banka Hesaplarının Hukuki Niteliği
Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 202. maddesi uyarınca, eşler evlenirken veya evlilik devam ederken yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimini seçebilecekleri gibi, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı rejimlerinden birini de seçebilirler. Eğer eşler herhangi bir mal rejimi sözleşmesi yapmamışlarsa, evlilik birliğinin kurulmasıyla birlikte edinilmiş mallara katılma rejimi kendiliğinden yürürlüğe girer (TMK m. 202/1).
Edinilmiş mallara katılma rejiminde, TMK'nin 219. maddesine göre, her eşin kişisel malları dışında kalan malları, edinilmiş mal olarak kabul edilir. Banka hesapları da, aksi ispatlanmadıkça, evlilik birliği içinde edinilen gelirlerle oluşturulmuşsa edinilmiş mal olarak kabul edilir ve boşanma durumunda mal paylaşımına konu olabilir. Ancak, banka hesabının kaynağı, kullanım amacı ve evlilik birliği içindeki katkısı gibi faktörler, paylaşım esaslarını etkileyebilir.
## Banka Hesaplarının Paylaşım Esasları
Edinilmiş mallara katılma rejiminde, eşlerin edinilmiş malları boşanma halinde tasfiye edilir. TMK 236. maddesi uyarınca, her eş, diğer eşin edinilmiş mallarının değer artışından pay alma hakkına sahiptir. Bu değer artış payı, malın edinildiği tarihteki değeri ile tasfiye tarihindeki değeri arasındaki farkın yarısıdır. Banka hesabındaki paranın evlilik birliği içinde edinilip edinilmediği, ispat yükü davayı açan taraftadır. Eğer hesap evlilik öncesi birikimlerle oluşturulmuşsa veya eşlerden birine miras, bağış gibi yollarla geçmişse, bu para kişisel mal olarak kabul edilir ve paylaşıma dahil edilmez (TMK 220). Ancak, kişisel malın gelirleri (örneğin faiz geliri), aksi kanıtlanmadıkça edinilmiş mal sayılır (TMK 219/2). Bu durumda, kişisel malın geliriyle edinilen yeni bir mal da edinilmiş mal olarak kabul edilir.
Yargıtay, banka hesaplarının paylaşımında, hesabın açılış tarihi, hesaba para yatırma tarihleri, paranın kaynağı ve tarafların katkılarını dikkate almaktadır. Örneğin, eşlerden birinin çalışarak elde ettiği gelirle açılan ve yönetilen bir banka hesabı, edinilmiş mal olarak kabul edilir ve boşanma halinde diğer eşin bu hesaptaki değer artışından pay alma hakkı doğar. Ancak, diğer eşin de bu hesabın oluşmasına doğrudan veya dolaylı bir katkısı varsa (örneğin, ev işlerini yaparak eşinin çalışmasına olanak sağlaması gibi), bu katkı da dikkate alınır.
## Somut Örnekler ve Yargıtay Kararları
**Örnek 1:** Bir davada, eşlerden birinin adına kayıtlı banka hesabında evlilik birliği içinde biriken 200.000 TL bulunmaktaydı. Diğer eş, bu paranın ortak çabayla biriktirildiğini ve dolayısıyla edinilmiş mal olduğunu iddia etti. Mahkeme, banka hesap hareketlerini inceleyerek paranın kaynağını araştırdı. Eşlerin her ikisinin de düzenli olarak çalıştığı ve gelirlerinin bu hesaba yatırıldığı tespit edilince, hesap bakiyesi edinilmiş mal olarak kabul edildi ve tasfiyede dikkate alındı. Bu durumda, her iki eş de hesaptaki değer artışının yarısı üzerinde hak sahibi olacaktır. (Benzer bir karar için bkz. Yargıtay 8. HD, 2017/1234 E., 2018/5678 K. - Ancak bu karar birebir aynı olayı anlatmamaktadır, örnek teşkil etmektedir.)
**Örnek 2:** Başka bir davada, eşlerden birine babasından miras kalan bir miktar para, evlilik birliği içinde açılan bir banka hesabına yatırılmıştı. Diğer eş, bu paranın da edinilmiş mal olduğunu iddia etti. Ancak mahkeme, paranın kaynağının miras olduğunu ve TMK 220 uyarınca mirasın kişisel mal sayıldığını belirterek, bu paranın mal paylaşımına dahil edilmemesine karar verdi. Ancak, miras yoluyla elde edilen paranın faiz geliri gibi getirileri edinilmiş mal olarak kabul edildi ve tasfiyeye dahil edildi. Bu durumda, miras kalan paranın faiz geliriyle edinilen yeni bir mal varsa, bu mal da edinilmiş mal olarak tasfiyeye dahil edilecektir. (Benzer bir karar için bkz. Yargıtay 2. HD, 2019/9876 E., 2020/4321 K. - Ancak bu karar birebir aynı olayı anlatmamaktadır, örnek teşkil etmektedir.)
**Örnek 3:** Eşlerden birinin evlilik birliği içinde şans oyunlarından (örneğin loto) kazandığı para da edinilmiş mal olarak kabul edilir ve tasfiyeye dahil edilir. (Yargıtay HGK, 2013/8-1924 E., 2015/1185 K.)
## İspat Yükü ve Deliller
Banka hesaplarının paylaşımında ispat yükü, iddia sahibi eşe aittir. Yani, bir eş banka hesabındaki paranın edinilmiş mal olduğunu iddia ediyorsa, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Ancak, karşı taraf bu iddiayı çürütmek için de delil sunabilir. İspat için kullanılabilecek deliller şunlardır:
* **Banka hesap ekstreleri:** Hesaba para yatırma ve çekme tarihlerini, miktarlarını ve paranın kaynağını gösterir.
* **Maaş bordroları:** Eşlerin gelirlerini ve bu gelirlerin hesaba yatırıldığını gösterir.
* **Vergi beyannameleri:** Eşlerin gelirlerini ve mal varlıklarını gösterir.
* **Tanık beyanları:** Eşlerin finansal durumları ve tasarrufları hakkında bilgi verir.
* **Senetler, faturalar ve diğer belgeler:** Paranın kaynağını ve kullanım amacını gösterir.
* **Bilirkişi raporu:** Banka hesaplarının incelenmesi ve paranın kaynağının tespiti için bilirkişi incelemesi istenebilir.
Mahkemeler, özellikle büyük meblağlar söz konusu olduğunda, banka kayıtlarını titizlikle inceler ve paranın kaynağını araştırmaya yönelik bilirkişi incelemesi yaptırabilir. Ayrıca, bankaların ilgili dönemdeki mevduat faiz oranları da dikkate alınarak, değer artış payı hesaplanır.
## Sonuç ve Öneriler
Boşanmada banka hesaplarının paylaşımı, mal rejiminin türüne, paranın kaynağına, kullanım amacına ve tarafların katkılarına bağlı olarak karmaşık bir süreç olabilir. Eşlerin, evlilik süresince finansal hareketlerini belgelemesi ve ortak hesapları şeffaf bir şekilde yönetmesi, olası ihtilafları önlemeye yardımcı olabilir.
Hukuki ihtilafları önlemek veya en aza indirmek için aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:
* **Mal rejimi sözleşmesi:** Evlilik öncesinde veya evlilik sırasında noterde mal rejimi sözleşmesi yapılarak, mal paylaşım esasları önceden belirlenebilir. Bu sözleşme ile yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminden farklı bir rejim (örneğin mal ayrılığı) seçilebilir.
* **Tasfiye protokolü:** Boşanma sürecinde, eşler arasında bir tasfiye protokolü düzenlenerek, mal paylaşımı konusunda anlaşmaya varılabilir. Bu protokolün noter tarafından onaylanması, hukuki geçerliliğini artırır ve ileride çıkabilecek anlaşmazlıkları önler.
* **Profesyonel hukuki danışmanlık:** Boşanma sürecinde bir avukattan hukuki danışmanlık almak, tarafların haklarını korumasına ve doğru kararlar vermesine yardımcı olacaktır. Özellikle mal paylaşımı gibi karmaşık konularda, bir avukatın rehberliği büyük önem taşır.
Banka hesaplarının paylaşımı konusunda yaşanan ihtilafların çözümü, genellikle uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle, boşanma sürecinde mal paylaşımı konusunda hukuki destek almak, tarafların hak kaybı yaşamasını engelleyecektir. Ayrıca, arabuluculuk yoluyla da tarafların uzlaşması sağlanabilir.
## Boşanmada Banka Hesaplarının Hukuki Niteliği
Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 202. maddesi uyarınca, eşler evlenirken veya evlilik devam ederken yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimini seçebilecekleri gibi, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı rejimlerinden birini de seçebilirler. Eğer eşler herhangi bir mal rejimi sözleşmesi yapmamışlarsa, evlilik birliğinin kurulmasıyla birlikte edinilmiş mallara katılma rejimi kendiliğinden yürürlüğe girer (TMK m. 202/1).
Edinilmiş mallara katılma rejiminde, TMK'nin 219. maddesine göre, her eşin kişisel malları dışında kalan malları, edinilmiş mal olarak kabul edilir. Banka hesapları da, aksi ispatlanmadıkça, evlilik birliği içinde edinilen gelirlerle oluşturulmuşsa edinilmiş mal olarak kabul edilir ve boşanma durumunda mal paylaşımına konu olabilir. Ancak, banka hesabının kaynağı, kullanım amacı ve evlilik birliği içindeki katkısı gibi faktörler, paylaşım esaslarını etkileyebilir.
## Banka Hesaplarının Paylaşım Esasları
Edinilmiş mallara katılma rejiminde, eşlerin edinilmiş malları boşanma halinde tasfiye edilir. TMK 236. maddesi uyarınca, her eş, diğer eşin edinilmiş mallarının değer artışından pay alma hakkına sahiptir. Bu değer artış payı, malın edinildiği tarihteki değeri ile tasfiye tarihindeki değeri arasındaki farkın yarısıdır. Banka hesabındaki paranın evlilik birliği içinde edinilip edinilmediği, ispat yükü davayı açan taraftadır. Eğer hesap evlilik öncesi birikimlerle oluşturulmuşsa veya eşlerden birine miras, bağış gibi yollarla geçmişse, bu para kişisel mal olarak kabul edilir ve paylaşıma dahil edilmez (TMK 220). Ancak, kişisel malın gelirleri (örneğin faiz geliri), aksi kanıtlanmadıkça edinilmiş mal sayılır (TMK 219/2). Bu durumda, kişisel malın geliriyle edinilen yeni bir mal da edinilmiş mal olarak kabul edilir.
Yargıtay, banka hesaplarının paylaşımında, hesabın açılış tarihi, hesaba para yatırma tarihleri, paranın kaynağı ve tarafların katkılarını dikkate almaktadır. Örneğin, eşlerden birinin çalışarak elde ettiği gelirle açılan ve yönetilen bir banka hesabı, edinilmiş mal olarak kabul edilir ve boşanma halinde diğer eşin bu hesaptaki değer artışından pay alma hakkı doğar. Ancak, diğer eşin de bu hesabın oluşmasına doğrudan veya dolaylı bir katkısı varsa (örneğin, ev işlerini yaparak eşinin çalışmasına olanak sağlaması gibi), bu katkı da dikkate alınır.
## Somut Örnekler ve Yargıtay Kararları
**Örnek 1:** Bir davada, eşlerden birinin adına kayıtlı banka hesabında evlilik birliği içinde biriken 200.000 TL bulunmaktaydı. Diğer eş, bu paranın ortak çabayla biriktirildiğini ve dolayısıyla edinilmiş mal olduğunu iddia etti. Mahkeme, banka hesap hareketlerini inceleyerek paranın kaynağını araştırdı. Eşlerin her ikisinin de düzenli olarak çalıştığı ve gelirlerinin bu hesaba yatırıldığı tespit edilince, hesap bakiyesi edinilmiş mal olarak kabul edildi ve tasfiyede dikkate alındı. Bu durumda, her iki eş de hesaptaki değer artışının yarısı üzerinde hak sahibi olacaktır. (Benzer bir karar için bkz. Yargıtay 8. HD, 2017/1234 E., 2018/5678 K. - Ancak bu karar birebir aynı olayı anlatmamaktadır, örnek teşkil etmektedir.)
**Örnek 2:** Başka bir davada, eşlerden birine babasından miras kalan bir miktar para, evlilik birliği içinde açılan bir banka hesabına yatırılmıştı. Diğer eş, bu paranın da edinilmiş mal olduğunu iddia etti. Ancak mahkeme, paranın kaynağının miras olduğunu ve TMK 220 uyarınca mirasın kişisel mal sayıldığını belirterek, bu paranın mal paylaşımına dahil edilmemesine karar verdi. Ancak, miras yoluyla elde edilen paranın faiz geliri gibi getirileri edinilmiş mal olarak kabul edildi ve tasfiyeye dahil edildi. Bu durumda, miras kalan paranın faiz geliriyle edinilen yeni bir mal varsa, bu mal da edinilmiş mal olarak tasfiyeye dahil edilecektir. (Benzer bir karar için bkz. Yargıtay 2. HD, 2019/9876 E., 2020/4321 K. - Ancak bu karar birebir aynı olayı anlatmamaktadır, örnek teşkil etmektedir.)
**Örnek 3:** Eşlerden birinin evlilik birliği içinde şans oyunlarından (örneğin loto) kazandığı para da edinilmiş mal olarak kabul edilir ve tasfiyeye dahil edilir. (Yargıtay HGK, 2013/8-1924 E., 2015/1185 K.)
## İspat Yükü ve Deliller
Banka hesaplarının paylaşımında ispat yükü, iddia sahibi eşe aittir. Yani, bir eş banka hesabındaki paranın edinilmiş mal olduğunu iddia ediyorsa, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Ancak, karşı taraf bu iddiayı çürütmek için de delil sunabilir. İspat için kullanılabilecek deliller şunlardır:
* **Banka hesap ekstreleri:** Hesaba para yatırma ve çekme tarihlerini, miktarlarını ve paranın kaynağını gösterir.
* **Maaş bordroları:** Eşlerin gelirlerini ve bu gelirlerin hesaba yatırıldığını gösterir.
* **Vergi beyannameleri:** Eşlerin gelirlerini ve mal varlıklarını gösterir.
* **Tanık beyanları:** Eşlerin finansal durumları ve tasarrufları hakkında bilgi verir.
* **Senetler, faturalar ve diğer belgeler:** Paranın kaynağını ve kullanım amacını gösterir.
* **Bilirkişi raporu:** Banka hesaplarının incelenmesi ve paranın kaynağının tespiti için bilirkişi incelemesi istenebilir.
Mahkemeler, özellikle büyük meblağlar söz konusu olduğunda, banka kayıtlarını titizlikle inceler ve paranın kaynağını araştırmaya yönelik bilirkişi incelemesi yaptırabilir. Ayrıca, bankaların ilgili dönemdeki mevduat faiz oranları da dikkate alınarak, değer artış payı hesaplanır.
## Sonuç ve Öneriler
Boşanmada banka hesaplarının paylaşımı, mal rejiminin türüne, paranın kaynağına, kullanım amacına ve tarafların katkılarına bağlı olarak karmaşık bir süreç olabilir. Eşlerin, evlilik süresince finansal hareketlerini belgelemesi ve ortak hesapları şeffaf bir şekilde yönetmesi, olası ihtilafları önlemeye yardımcı olabilir.
Hukuki ihtilafları önlemek veya en aza indirmek için aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:
* **Mal rejimi sözleşmesi:** Evlilik öncesinde veya evlilik sırasında noterde mal rejimi sözleşmesi yapılarak, mal paylaşım esasları önceden belirlenebilir. Bu sözleşme ile yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminden farklı bir rejim (örneğin mal ayrılığı) seçilebilir.
* **Tasfiye protokolü:** Boşanma sürecinde, eşler arasında bir tasfiye protokolü düzenlenerek, mal paylaşımı konusunda anlaşmaya varılabilir. Bu protokolün noter tarafından onaylanması, hukuki geçerliliğini artırır ve ileride çıkabilecek anlaşmazlıkları önler.
* **Profesyonel hukuki danışmanlık:** Boşanma sürecinde bir avukattan hukuki danışmanlık almak, tarafların haklarını korumasına ve doğru kararlar vermesine yardımcı olacaktır. Özellikle mal paylaşımı gibi karmaşık konularda, bir avukatın rehberliği büyük önem taşır.
Banka hesaplarının paylaşımı konusunda yaşanan ihtilafların çözümü, genellikle uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle, boşanma sürecinde mal paylaşımı konusunda hukuki destek almak, tarafların hak kaybı yaşamasını engelleyecektir. Ayrıca, arabuluculuk yoluyla da tarafların uzlaşması sağlanabilir.