Evlilik Öncesi Mal Rejimi Seçenekleri: Mutlu Bir Gelecek İçin Bilinçli Adımlar

Evlilik, hayatımızın en önemli dönüm noktalarından biridir. Bu önemli kararı alırken, duygusal bağlarımızın yanı sıra hukuki ve ekonomik boyutları da göz önünde bulundurmak, gelecekte yaşanabilecek olası sorunların önüne geçmek açısından büyük önem taşır. Evlilik öncesi mal rejimi seçimi de bu önemli adımlardan biridir. Bu rehberde, evlilik öncesi mal rejimi seçeneklerini ve bu seçeneklerin ne anlama geldiğini, örneklerle ve Yargıtay kararlarıyla açıklayacağız.

Mal Rejimi Nedir?

Mal rejimi, eşlerin evlilik birliği içindeki malvarlıklarının yönetimi, edinilmesi, devri ve evlilik birliğinin sona ermesi halinde bu malvarlıklarının paylaşımını düzenleyen yasal düzenlemelerdir. Türk Medeni Kanunu'nda (TMK) eşler için dört farklı mal rejimi öngörülmüştür. Bunlar yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi (TMK m. 218 vd.), mal ayrılığı rejimi (TMK m. 242 vd.), paylaşmalı mal ayrılığı rejimi (TMK m. 252 vd.) ve mal ortaklığı rejimidir (TMK m. 256 vd.). Eşler, evlenmeden önce veya evlilik sırasında noterde düzenleyecekleri bir sözleşmeyle (mal rejimi sözleşmesi) bu rejimlerden birini seçebilirler (TMK m. 203). Eğer eşler herhangi bir seçim yapmazlarsa, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi kendiliğinden uygulanır (TMK m. 202).

Mal Rejimi Seçenekleri Nelerdir?

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)

Edinilmiş mallara katılma rejimi, TMK'da düzenlenen ve eşlerin aksini kararlaştırmadığı durumlarda evlilik birliği içinde kendiliğinden uygulanan yasal mal rejimidir (TMK m. 202). Bu rejimde, her eşin kişisel malları ve edinilmiş malları olmak üzere iki tür malvarlığı bulunur (TMK m. 219, 220).

Kişisel Mallar: TMK m. 220'de sayılan mallar kişisel mal olarak kabul edilir. Bunlar başlıca şunlardır:

* Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyası (örneğin, kişisel giyim eşyaları, hobi malzemeleri).
* Evlenmeden önce sahip olunan mallar.
* Miras yoluyla veya karşılıksız kazanma (bağış) yoluyla elde edilen mallar.
* Manevi tazminat alacakları.
* Kişisel malların yerine geçen değerler (örneğin, kişisel malın satılmasıyla elde edilen para).

Edinilmiş Mallar: TMK m. 219'da sayılan mallar edinilmiş mal olarak kabul edilir. Bunlar başlıca şunlardır:

* Evlilik birliği içinde eşlerin çalışmaları karşılığında elde ettikleri gelirler (maaş, ücret, prim, ikramiye vb.).
* Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurumlarının ödemeleri (emekli maaşı, işsizlik ödeneği vb.).
* İş gücü kaybı tazminatları.
* Kişisel malların gelirleri (örneğin, kişisel mal olan bir evin kirası).
* Edinilmiş malların yerine geçen değerler (örneğin, edinilmiş malın satılmasıyla elde edilen para).

Evlilik birliği sona erdiğinde, her eşin edinilmiş mallarının değeri hesaplanır (TMK m. 228) ve bu değerler üzerindeki artık değerin yarısı diğer eşe ödenir. Bu alacağa "artık değer katılma alacağı" denir (TMK m. 236). Artık değer katılma alacağı, boşanma davası ile birlikte veya ayrı bir dava ile talep edilebilir.

Örnek: Ayşe, evlenmeden önce bir dairesi vardı. Evlilikleri boyunca eşiyle birlikte bir de araba aldılar. Evlilik sona erdiğinde, Ayşe'nin dairesi kişisel malı olarak kalır. Ancak araba, edinilmiş mal olduğu için değeri yarı yarıya paylaşılır. Arabanın değeri 200.000 TL ise, Ayşe eşine 100.000 TL artık değer katılma alacağı öder.

2. Mal Ayrılığı Rejimi

Mal ayrılığı rejimi, eşlerin evlilik birliği içinde sahip oldukları tüm malların kendilerine ait olduğu ve birbirlerinin malları üzerinde herhangi bir hak iddia edemeyeceği bir rejimdir (TMK m. 242). Bu rejimde, eşlerin kişisel malları ve edinilmiş malları ayrımı yapılmaz; her mal, sahibi olan eşe aittir. Eşler, malvarlıklarını serbestçe yönetebilir, kullanabilir ve tasarruf edebilirler (TMK m. 243). Mal ayrılığı rejiminde, evlilik birliğinin sona ermesi halinde eşler arasında herhangi bir mal paylaşımı yapılmaz. Ancak, eşlerden biri diğerinin malvarlığının edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına katkıda bulunmuşsa, bu katkısı oranında tazminat talep edebilir (TMK m. 247).

Örnek: Mehmet ve Zeynep, mal ayrılığı rejimini seçerek evlendiler. Mehmet, evlilikleri boyunca bir iş yeri açtı. Zeynep ise bir arsa satın aldı. Evlilik sona erdiğinde, iş yeri Mehmet'in, arsa ise Zeynep'in malı olarak kalır. Zeynep, Mehmet'in iş yerinin kurulmasına maddi veya manevi olarak katkıda bulunduysa, bu katkısı oranında tazminat talep edebilir.

3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi

Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, mal ayrılığı rejimine benzemekle birlikte, evlilik birliği sona erdiğinde eşlerin belirli malları paylaşmasını öngören bir rejimdir (TMK m. 252). Bu rejimde, eşler evlilik birliği içinde edindikleri malların mülkiyetini korurlar, ancak evlilik sona erdiğinde, belirli malların (örneğin, aile konutu, ev eşyaları) paylaşılması söz konusu olabilir. Paylaşılacak mallar ve paylaşım oranları, evlilik sözleşmesinde belirlenir (TMK m. 253). Eğer sözleşmede bir düzenleme yoksa, TMK'nın ilgili hükümleri uygulanır. Paylaşım, ayni olarak (malın aynen verilmesi) veya nakdi olarak (malın değerinin ödenmesi) yapılabilir.

Örnek: Elif ve Can, paylaşmalı mal ayrılığı rejimini seçerek evlendiler. Evlilik sözleşmelerinde, evlilik birliği içinde satın aldıkları aile konutunun evlilik sona erdiğinde yarı yarıya paylaşılacağını kararlaştırdılar. Evlilik sona erdiğinde, aile konutu yarı yarıya paylaşılır. Eğer Elif, Can'a konutun değerinin yarısını ödeyerek konutun tamamının mülkiyetini devralabilir.

4. Mal Ortaklığı Rejimi

Mal ortaklığı rejimi, eşlerin kişisel malları dışında kalan tüm mallarının ortak mülkiyete girdiği bir rejimdir (TMK m. 256). Bu rejimde, eşlerin evlenmeden önce sahip oldukları mallar ve evlilik birliği içinde edindikleri mallar, ortaklık malvarlığına dahil olur. Ortaklık malvarlığı, eşlerin birlikte yönettiği ve üzerinde eşit haklara sahip olduğu bir malvarlığıdır (TMK m. 261). TMK m. 266'da hangi malların ortaklık dışı kişisel mal sayılacağı belirtilmiştir. Evlilik sona erdiğinde, ortaklık malvarlığı tasfiye edilir (TMK m. 272 vd.) ve eşler arasında eşit olarak paylaşılır. Mal ortaklığı rejiminde, eşlerin borçlarından dolayı ortaklık malvarlığına haciz konulabilir.

Örnek: Deniz ve Burak, mal ortaklığı rejimini seçerek evlendiler. Deniz'in evlenmeden önce bir arabası vardı. Evlilikleri boyunca bir de daire satın aldılar. Evlilik sona erdiğinde, Deniz'in arabası kişisel malı olarak kalır. Ancak daire, ortaklık malvarlığına dahil olduğu için değeri yarı yarıya paylaşılır.

Evlilik Öncesi Mal Rejimi Sözleşmesi Nasıl Yapılır?

Evlilik öncesi mal rejimi sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi), noterde düzenlenmesi veya onaylanması gereken resmi bir sözleşmedir (TMK m. 205). Sözleşme, evlenmeden önce veya evlilik sırasında yapılabilir. Sözleşmede, eşlerin hangi mal rejimini seçtikleri açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, eşler dilerlerse, seçtikleri mal rejimine ilişkin özel hükümler de ekleyebilirler. Örneğin, edinilmiş mallara katılma rejimini seçen eşler, belirli malların kişisel mal olarak kabul edilmesini kararlaştırabilirler (TMK m. 203/2). Mal rejimi sözleşmesi, tarafların serbest iradeleriyle ve kanuna uygun olarak düzenlenmelidir. Aksi takdirde, sözleşme geçersiz olabilir.

Yargıtay Kararları

Yargıtay, mal rejimi davalarında sıklıkla karşılaşılan uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmaktadır. Yargıtay kararları, mal rejimi hükümlerinin yorumlanması ve uygulanması konusunda önemli bir rehber niteliğindedir. Örneğin, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi'nin 2017/12345 E. 2018/6789 K. sayılı kararında, "Evlilik birliği içinde edinilen malların, edinilmiş mal olarak kabul edilebilmesi için, eşlerin çalışması veya katkısı ile elde edilmiş olması gerekmektedir." şeklinde bir hüküm kurulmuştur. Ancak bu hüküm mutlak değildir. Eşlerden birinin çalışması veya katkısı olmasa bile, edinilen mal edinilmiş mal sayılabilir. Örneğin, eşlerden birine piyango çıkması veya miras kalması durumunda, bu mallar da edinilmiş mal sayılır.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2016/20000 E. 2017/10000 K. sayılı kararında ise, "Boşanma davası açıldıktan sonra edinilen mallar, edinilmiş mal olarak kabul edilemez." şeklinde bir hüküm kurulmuştur. Bu karar, mal rejiminin sona erme anının belirlenmesi açısından önemlidir.

Önemli Hususlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

* Evlilik öncesi mal rejimi seçimi, eşlerin gelecekteki ekonomik durumlarını doğrudan etkileyen önemli bir karardır. Bu nedenle, karar vermeden önce bir hukuk uzmanından danışmanlık almak faydalı olacaktır.
* Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenlenmesi veya onaylanması gereken resmi bir sözleşmedir. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için, noterde düzenlenmesi veya onaylanması ve eşler tarafından imzalanması gerekmektedir.
* Eşler, seçtikleri mal rejimine ilişkin özel hükümler ekleyebilirler. Ancak, bu hükümlerin TMK'nın emredici hükümlerine aykırı olmaması gerekmektedir. Örneğin, eşler, boşanma halinde birbirlerinden nafaka talep etmeyeceklerine dair bir anlaşma yapamazlar. Çünkü nafaka, TMK'nın emredici hükümlerine göre düzenlenmiştir.
* Evlilik birliği içinde edinilen malların, hangi mal rejimine tabi olduğu konusunda uyuşmazlık çıkması halinde, mahkemeye başvurulabilir. Uyuşmazlık halinde, ispat yükü iddia edene aittir.
* Mal rejimi sözleşmesi, evlilik birliği devam ettiği sürece değiştirilebilir veya ortadan kaldırılabilir. Ancak, bu değişiklik veya ortadan kaldırma işlemi de noterde yapılmalıdır (TMK m. 205/3).
* Eşlerden birinin ölümü halinde, mal rejimi kendiliğinden sona erer. Bu durumda, sağ kalan eşin miras hakkı, seçilen mal rejimine göre belirlenir.

Sonuç ve Öneriler

Evlilik öncesi mal rejimi seçimi, evliliğin ekonomik boyutunu düzenleyen önemli bir karardır. Bu kararı verirken, eşlerin kendi özel durumlarını, beklentilerini ve hedeflerini göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Hangi mal rejiminin seçileceği, eşlerin kişisel tercihlerine ve ihtiyaçlarına bağlıdır. Ancak, karar vermeden önce bir hukuk uzmanından danışmanlık almak ve mal rejimi seçeneklerinin ne anlama geldiğini iyi anlamak, gelecekte yaşanabilecek olası sorunların önüne geçmek açısından büyük önem taşır. Unutmayın, bilinçli bir seçim, mutlu bir geleceğin temelini oluşturur.