Giriş: Türk Ceza Kanunu'nun 29. maddesi, "haksız tahrik" kavramını düzenleyen ve ceza sorumluluğunu etkileyen önemli bir hükümdür. Bu madde, failin işlediği suçun hukuki sonuçlarını hafifletmeye yönelik bir düzenleme sunar. Makalede, maddenin metni, unsurları, şartları, uygulama örnekleri, yargı kararları ve diğer ilgili kanun maddeleriyle ilişkisi detaylıca incelenecektir.

Madde 29 - Tam Metin

“(1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.” (5237 sayılı TCK)

Maddenin Unsurları ve Şartları

TCK m. 29'da düzenlenen haksız tahrik hükümlerinin uygulanabilmesi için şu unsurların bir arada bulunması gerekir:

• Haksız Bir Fiil: Faili suça yönelten davranışın haksız bir fiil olması gerekir. Haksız fiil, hukuka aykırı her türlü davranışı kapsar. Bu, bir suç olabileceği gibi (örneğin, hakaret, tehdit, darp), hukuka aykırı bir davranış da olabilir (örneğin, özel hayatın gizliliğini ihlal). Haksız fiilin, fail üzerinde hiddet veya şiddetli elem yaratacak nitelikte olması gerekir.


• Hiddet veya Şiddetli Elem: Haksız fiil, failde hiddet (öfke, kızgınlık) veya şiddetli elem (acı, üzüntü) gibi yoğun duygusal tepkilere yol açmalıdır. Bu duygusal durum, failin iradesini etkileyerek suç işlemesine neden olmalıdır. Duygusal tepkinin yoğunluğu, somut olayın özelliklerine göre değerlendirilir.


• Nedensellik Bağı: Failin işlediği suç ile haksız fiil arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Yani, failin suçu işlemesindeki temel neden, haksız fiilin yarattığı hiddet veya şiddetli elem olmalıdır. Suç, haksız fiilin etkisi altında, ani bir tepkiyle işlenmelidir.


• Tahrik Edilenin Kusuru: Tahrik edenin kusurlu olması gerekir. Haksız fiilin, hukuka aykırı bir davranış olması şarttır.

Maddenin Anlamı ve Kapsamı

Madde 29, failin suçu işlerken "haksız bir fiil" nedeniyle hiddet veya şiddetli elem (acı) etkisi altında kalmasını ceza indirimi sebebi olarak kabul eder. Bu durum, failin kusur yeteneğinin azaldığını gösterir. Haksız tahrik, failin iradesini etkileyen, ancak tamamen ortadan kaldırmayan bir durumdur. Bu nedenle, failin ceza sorumluluğu tamamen kalkmaz, ancak cezasında indirim yapılır. Örneğin, aldatılan eşin ani bir tepkiyle suç işlemesi bu kapsamda değerlendirilebilir.

Uygulama Alanları

Madde, özellikle:

• Kasten öldürme (TCK m. 81, 82) ve yaralama (TCK m. 86, 87, 88) suçlarında,


• Hakaret (TCK m. 125), tehdit (TCK m. 106), mala zarar verme (TCK m. 151) gibi suçlarda,


• Ani tepkilerle işlenen suçlarda sıklıkla uygulanır.

Yargıtay Kararları

Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2018/4567 E., 2019/789 K. (Örnek): "Sanığın, eşinin sadakatsizliğini öğrenmesi sonucu işlediği suçta, haksız tahrik indirimi uygulanması gerektiği" belirtilmiştir. Bu karar, eşin sadakatsizliğinin haksız bir fiil olarak kabul edilebileceğini ve failin bu durumun etkisi altında suç işlemesi halinde haksız tahrik hükümlerinin uygulanabileceğini göstermektedir.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2015/1-532 E., 2017/166 K.: Haksız tahrikin şartları ve uygulanması konusunda detaylı açıklamalar yapılmıştır. Bu kararda, haksız fiilin ağırlığı, failin tepkisinin orantılı olup olmadığı gibi hususların değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Değişiklik Geçmişi

Madde 29, 2004 tarihli 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile yürürlüğe girmiştir. Maddede, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

Pratik Örnekler

Örnek 1: A, B'nin kendisine sürekli olarak ağır hakaretler etmesi ve ailesine yönelik iftiralarda bulunması sonucu, B'yi yaralamıştır. Mahkeme, A'ya verilecek cezada haksız tahrik indirimi yapabilir. Çünkü B'nin hakaretleri ve iftiraları, A üzerinde hiddet ve şiddetli elem yaratacak nitelikte haksız fiillerdir ve A'nın yaralama eylemi bu fiillerin etkisi altında gerçekleşmiştir.

Örnek 2: C, D'nin evine girerek hırsızlık yaparken yakalanır. D, C'yi yakaladıktan sonra aşırı derecede döver. Bu durumda, D'nin eylemi de haksız tahrik altında gerçekleşmiş olabilir. Çünkü C'nin hırsızlık eylemi, D üzerinde hiddet ve şiddetli elem yaratacak nitelikte bir haksız fiildir.

Diğer Kanunlarla İlişkisi

Madde 27 (meşru savunma), Madde 25 (zorunluluk hali) ve Madde 61 (cezanın belirlenmesi) ile birlikte değerlendirilmelidir. Haksız tahrik, meşru savunmadan ve zorunluluk halinden farklıdır. Meşru savunmada hukuka uygunluk nedeni bulunurken, haksız tahrikte ceza sorumluluğunu azaltan bir neden bulunmaktadır. Cezanın belirlenmesinde ise, haksız tahrikin derecesi dikkate alınarak indirim oranı belirlenir.

Ceza ve Yaptırımlar

TCK m. 29 uyarınca haksız tahrik indirimi uygulandığında:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine 18 yıldan 24 yıla kadar hapis cezası verilir.


• Müebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 18 yıla kadar hapis cezası verilir.


• Diğer hapis cezalarında ise, cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadar indirim yapılır. İndirim oranı, haksız tahrikin derecesine göre belirlenir.

İstisnalar ve Sınırlar

Haksız tahrik indirimi:

• Taksirli suçlarda uygulanmaz. Çünkü haksız tahrik, kasten işlenen suçlarda failin iradesini etkileyen bir durumdur. Taksirli suçlarda ise, failin iradesi suçun işlenmesinde doğrudan etkili değildir.


• Failin tahriki kasten provoke etmesi (tahriki yaratması) halinde uygulanmaz. Örneğin, bir kişi kavga çıkarmak için sürekli olarak başkalarına sataşıyor ve sonunda kavga çıkması üzerine yaralama suçu işliyorsa, bu durumda haksız tahrik indirimi uygulanmaz.


• Haksız fiilin, failin kendi kusurlu davranışlarından kaynaklanması halinde uygulanmaz.

Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Sorun: Haksız tahrik unsurunun somut olayda ispatı zordur. Özellikle, hiddet veya şiddetli elemin varlığını ve suçla nedensellik bağını ispatlamak güç olabilir.

Çözüm: Delil standartlarının netleştirilmesi ve tanık beyanlarının, kamera kayıtlarının, mesajlaşma içeriklerinin ve diğer delillerin dikkatle değerlendirilmesi önerilir. Ayrıca, psikolog veya psikiyatrist raporları da, failin duygusal durumunun tespitinde yardımcı olabilir.

Sonuç ve Öneriler

Madde 29, ceza hukukunda adaleti sağlamak için önemli bir denge unsurudur. Haksız tahrik hükümleri, failin kusurunun azaldığı durumlarda ceza adaletini sağlamaya hizmet eder. Ancak, bu hükümlerin uygulanmasında dikkatli olunmalı, somut olayın özellikleri titizlikle incelenmeli ve Yargıtay içtihatları dikkate alınmalıdır. Aksi takdirde, haksız tahrik indirimi, suçluların cezasız kalmasına veya hak etmedikleri ölçüde ceza indiriminden yararlanmasına yol açabilir. Uygulamada tutarlılık için Yargıtay içtihatlarının dikkate alınması ve somut olayın özelliklerinin iyi analiz edilmesi gereklidir.