İcra Müzayedesi Nasıl Yapılır?

Giriş

İcra ve İflas Kanunu (İİK), alacaklıların haklarını tahsil edebilmesi için borçluların mallarının paraya çevrilmesi sürecini düzenlemektedir. Bu sürecin önemli bir aşaması olan icra müzayedesi, borçlunun haczedilen mallarının açık artırma yoluyla satılarak alacaklının alacağının ödenmesini amaçlar. İcra müzayedesinin yasal dayanağı 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'dur (İİK). Bu makalede, icra müzayedesinin nasıl yapıldığı, süreçteki aşamalar, dikkat edilmesi gereken hususlar ve ilgili mevzuat hükümleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

İcra Müzayedesinin Aşamaları

İcra müzayedesi süreci, çeşitli aşamalardan oluşur ve her aşama, İİK ve ilgili yönetmeliklerde belirlenen kurallara uygun olarak gerçekleştirilmelidir.

1. Haciz

İcra müzayedesinin ilk adımı, borçlunun mallarının haczedilmesidir. Haciz, alacaklının talebi üzerine icra dairesi tarafından gerçekleştirilir (İİK m. 78 vd.). Haczedilecek mallar, borçlunun menkul, gayrimenkul veya üçüncü kişilerdeki hak ve alacakları olabilir. Haciz işlemi, haciz tutanağı ile belgelenir ve ilgili sicillere (tapu, araç sicili vb.) işlenir. Haciz, borçlunun mal varlığı üzerindeki tasarruf yetkisini kısıtlar. Haczin geçerliliği ve usulü İcra ve İflas Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde detaylı olarak düzenlenmiştir. (Örn: İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği m. 20 vd.)

2. Kıymet Takdiri

Haczedilen malların değerinin belirlenmesi, müzayede sürecinin önemli bir aşamasıdır. Kıymet takdiri, icra dairesi tarafından atanan bilirkişi aracılığıyla yapılır (İİK m. 128). Bilirkişi, malın niteliğine, piyasa koşullarına, yıpranma payına ve diğer ilgili faktörlere göre bir değer belirler. Kıymet takdirine itiraz mümkündür (İİK m. 128/a). İtiraz, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra mahkemesine yapılır ve mahkemece basit yargılama usulüne göre incelenerek karara bağlanır. İcra mahkemesinin kararı kesindir. Ancak, İcra Mahkemesi'nin kıymet takdirine ilişkin kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilir (5311 sayılı Kanun ile değişik İİK m. 128/a-5). İstinaf süresi kararın tebliğinden itibaren 10 gündür.

3. Müzayede İlanı

Kıymet takdiri kesinleştikten sonra, icra dairesi tarafından müzayede ilanı hazırlanır (İİK m. 114, 114/a). İlan, müzayedenin yapılacağı yer, tarih, saat, satılacak malların cinsi, miktarı, kıymeti, artırma şartları ve diğer önemli bilgileri içerir. İlan, İİK'nın ilgili maddeleri uyarınca belirlenen usullerle (örneğin, UYAP ilan portalı, gazeteler) yayımlanır. Müzayede ilanının yapılması gereken yerler ve şekli İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. (İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği m. 57 vd.). Özellikle belirtmek gerekir ki, elektronik ortamda ilan zorunluluğu bulunmaktadır (İİK m. 114/a). Yargıtay, ilanların usulüne uygun yapılmasının müzayedenin geçerliliği için şart olduğunu vurgulamaktadır.

4. Birinci ve İkinci Müzayede

İcra müzayedesinde genellikle iki müzayede yapılır (İİK m. 119 vd.). Birinci müzayede, ilanda belirtilen tarih ve saatte icra dairesi tarafından veya icra müdürünün yetkilendirdiği kişi tarafından gerçekleştirilir. Birinci müzayedede, malın muhammen değerinin (kıymet takdirinde belirlenen değer) %50'si ve o malla güvence altına alınan alacakların toplamından fazla bir bedelle alıcı çıkmazsa, müzayede ertelenir ve ikinci müzayede yapılır. Ancak, 12/01/2023 tarihli ve 7435 sayılı Kanun'un 5. maddesiyle, İİK'nın 119. maddesinde yapılan değişiklik ile taşınır mallar için birinci artırmada alıcı çıkmaması halinde ikinci artırma yapılmaz.

İkinci müzayede, birinci müzayedenin yapıldığı tarihten itibaren belirli bir süre sonra (genellikle aynı mal için yedi günden az ve on günden fazla olmamak üzere) gerçekleştirilir. İkinci müzayedede, malın muhammen değerinin %40'ı ve o malla güvence altına alınan alacakların toplamından fazla bir bedelle alıcı çıkması halinde satış yapılır. Ancak, bu bedel, rüçhanlı alacakların toplamından fazla olmak zorundadır. 12. Hukuk Dairesi'nin içtihatlarına göre, ikinci artırmada satışın yapılabilmesi için, artırma bedelinin, muhammen kıymetinin %40'ını bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların tutarını aşması gerekmektedir. Aksi takdirde satış yapılamaz. Ayrıca, ikinci artırmanın yapılabilmesi için, birinci artırmada teklif veren olmaması şartı aranmamaktadır. (İİK m. 119/2)

5. Satışın Yapılması ve Tescil

Müzayede sonucunda en yüksek teklifi veren kişi, malı satın almış olur (İİK m. 129). Satış bedeli, icra dairesine ödenir. Gayrimenkul satışlarında, icra dairesi tarafından alıcı adına tescil işlemi yapılır. Tescil, tapu siciline işlenerek mülkiyetin alıcıya geçmesini sağlar (İİK m. 134). Menkul mallarda ise, malın teslimi ile mülkiyet alıcıya geçer. Taşınmazın tescili için alıcının icra dairesine başvurması gerekmektedir (İİK m. 134/2).

Müzayedeye Katılım Şartları ve Usulü

İcra müzayedesine katılmak isteyen kişilerin belirli şartları taşıması ve usule uygun olarak teklif vermesi gerekir. Müzayedeye katılacak kişilerin, kimliklerini ibraz etmeleri ve genellikle muhammen değerin belirli bir yüzdesi oranında teminat yatırmaları istenir (İİK m. 115). Teminat miktarı, icra dairesi tarafından belirlenir ve ilan metninde belirtilir. Teklifler, sözlü veya yazılı olarak verilebilir. Elektronik ortamda da teklif verilebilmesi mümkündür. Elektronik ortamda teklif verme usulü, UYAP üzerinden gerçekleştirilir ve İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. (İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği m. 118 vd.) İcra dairesi, en yüksek teklifi veren kişiyi belirler ve satış işlemini gerçekleştirir.

Müzayedenin Feshi

İcra müzayedesinin usulsüz yapılması veya İİK'da belirtilen diğer sebeplerin varlığı halinde, müzayedenin feshi talep edilebilir (İİK m. 134). Müzayedenin feshi davası, satıştan itibaren yedi gün içinde icra mahkemesinde açılır. Bu süre hak düşürücü süredir. Fesih sebepleri arasında, ilanların usulsüz yapılması, kıymet takdirinin hatalı olması, satışın kanuna aykırı olarak gerçekleştirilmesi, ihaleye fesat karıştırılması gibi durumlar yer alır. Müzayedenin feshi sebepleri sınırlı sayıda değildir; kanunun amacına aykırı her türlü usulsüzlük fesih sebebi olabilir. Yargıtay, müzayedenin feshi davalarında, hakkaniyet ilkesini gözeterek karar vermektedir. Müzayedenin feshi davası açma hakkı, satıştan zarar gören her ilgiliye aittir (İİK m. 134/1).

Yargıtay Kararlarından Örnekler

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2016/15544 E. ve 2017/1123 K. sayılı kararında; "İcra müdürlüğünce yapılan kıymet takdirine itiraz üzerine, mahkemece yaptırılan keşif sonucu düzenlenen bilirkişi raporunda, taşınmazın değerinin, icra müdürlüğünce belirlenen değerden farklı olduğu tespit edilmiş olup, bu durum müzayedenin feshi sebebidir." şeklinde hüküm kurulmuştur. Bu kararda, kıymet takdirindeki bariz hata, müzayedenin feshi sebebi olarak kabul edilmiştir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2015/2456 E. ve 2015/14587 K. sayılı kararında; "İcra ilanının usulüne uygun olarak yapılmaması, ilgililerin müzayededen haberdar olmasını engelleyeceğinden, müzayedenin feshi nedenidir." şeklinde hüküm kurulmuştur. Bu karar, ilanların usulüne uygun yapılmasının önemini vurgulamaktadır.

Sonuç ve Öneriler

İcra müzayedesi, alacaklıların haklarını tahsil edebilmesi için önemli bir araçtır. Ancak, sürecin İİK ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütülmesi, hem alacaklının hem de borçlunun haklarının korunması açısından büyük önem taşır. Müzayede sürecine katılan tarafların, haklarını ve yükümlülüklerini iyi bilmesi, olası hukuki sorunların önüne geçilmesine yardımcı olacaktır. Müzayede sürecinde herhangi bir usulsüzlük tespit edilmesi halinde, derhal icra mahkemesine başvurularak gerekli hukuki yollara başvurulmalıdır. İhaleye katılacak kişilerin, satılacak mal hakkında detaylı bilgi edinmeleri, kıymet takdir raporunu incelemeleri ve mümkünse bir uzmana danışmaları menfaatlerine olacaktır. Ayrıca, ihaleye katılacakların, güncel mevzuat değişikliklerini takip etmeleri ve bu doğrultuda hareket etmeleri önemlidir. Özellikle 7435 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler dikkate alınmalıdır.