İcra Şikayeti Nasıl Yapılır?

Giriş

İcra ve İflas Hukuku, alacaklıların haklarını korurken, borçluların da yasal haklarını güvence altına almayı amaçlar. İcra takibi sürecinde, hem alacaklı hem de borçlu, icra dairesinin işlemlerinin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa, icra şikayeti yoluna başvurabilir. Bu makalede, icra şikayetinin ne olduğu, hangi hallerde başvurulabileceği, nasıl yapılacağı ve dikkat edilmesi gereken hususlar detaylı bir şekilde incelenecektir.

İcra Şikayeti Nedir?

İcra şikayeti, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nda (İİK) düzenlenen bir hukuki yoldur. İcra dairesinin işlemlerinin kanuna aykırı olması veya bir hakkın yerine getirilmemesi ya da sebepsiz yere sürüncemede bırakılması hallerinde, bu işlemlerden zarar gören alacaklı veya borçlunun, icra mahkemesine başvurarak söz konusu işlemin düzeltilmesini, iptalini veya yerine getirilmesini talep etmesidir. Şikayet, icra takibinin taraflarına tanınmış önemli bir haktır ve icra işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetleme mekanizmasıdır. İİK'nın 16. maddesi ve devamında şikayet müessesesi düzenlenmiştir. Şikayet, bir dava değildir; kendine özgü bir başvuru yoludur. Bu nedenle, şikayet üzerine icra mahkemesi basit yargılama usulüne göre inceleme yapar (HMK m. 316 vd.).

İcra Şikayetinin Konuları

İcra şikayeti, icra dairesinin her türlü işlemine karşı yapılabilir mi? Hayır, yapılamaz. Şikayete konu olabilecek işlemler, kanuna aykırı olanlardır. İİK m.16/1'e göre "Kanuna aykırı olan veya hadiseye uygun bulunmayan icra muameleleri hakkında şikayet olunabilir." Ayrıca, bir hakkın yerine getirilmemesi veya sebepsiz sürüncemede bırakılması da şikayet nedenidir (İİK m.16/2). Örnek olarak:

• Usulsüz Tebligat: Borçluya usulüne uygun tebligat yapılmaması (Tebligat Kanunu ve Yönetmeliği hükümleri).


• Haczedilemez Malların Haczi: Kanunen haczedilemeyen malların haczedilmesi (örneğin, borçlunun zaruri eşyaları) (İİK m.82, Anayasa m. 20).


• Yanlış Hesaplama: İcra dairesinin alacak miktarını veya faizi yanlış hesaplaması.


• İhaleye Fesat Karıştırma: İcra ihalesinde usulsüzlük yapılması (İİK m.134).


• Yetkisiz İcra Dairesi: Yetkili olmayan bir icra dairesi tarafından işlem yapılması (İİK m.4 vd.).


• Takip Talebinin Hatalı Olması: Takip talebinde bulunması gereken zorunlu unsurların eksik olması (İİK m.58).


• Paraların Paylaştırılmasında Hukuka Aykırılık: İcra dairesi tarafından paraların paylaştırılmasında İİK hükümlerine aykırı davranılması (İİK m.138 vd.).

Yargıtay kararları da, icra şikayetinin kapsamını belirlemede yol göstericidir. Örneğin, Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2016/1545 E., 2016/10566 K. sayılı kararında (Benzer kararlar için bkz. Yargıtay 12. HD, E. 2017/6944, K. 2018/4425, T. 19.4.2018), usulsüz tebligatın icra şikayetine konu olabileceği ve bu durumda icra mahkemesinin tebligatın usulsüzlüğünü tespit etmesi halinde, icra işlemlerinin iptaline karar verebileceği belirtilmiştir. Usulsüz tebligat şikayetinde, Tebligat Kanunu ve Yönetmeliği'nin ilgili hükümleri (özellikle m. 23 ve Tebligat Yönetmeliği) dikkate alınmalıdır.

İcra Şikayetinin Süresi

İcra şikayetinin belirli bir süresi vardır. İİK'nın 16. maddesine göre, şikayet süresi, şikayet konusu işlemin öğrenildiği tarihten itibaren 7 gündür. Ancak, bazı durumlarda bu süre farklılık gösterebilir. Örneğin, tebligat usulsüzlüğü halinde, usulsüz tebligatın öğrenildiği tarihten itibaren 7 gün içinde şikayet yoluna başvurulmalıdır. Ancak, İİK m.16/2 uyarınca, bir hakkın yerine getirilmemesi veya sebepsiz sürüncemede bırakılması hallerinde süre söz konusu değildir. Bu durumlarda, şikayet her zaman yapılabilir. Sürenin kaçırılması durumunda, şikayet hakkı düşer. Ancak, gecikme haklı bir nedene dayanıyorsa, İİK m.18 uyarınca eski hale getirme (eski hale iade) talep edilebilir. Eski hale iade talebi, mazeretin ortadan kalkmasından itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır (İİK m. 18/2).

İcra Şikayeti Nasıl Yapılır?

İcra şikayeti, yazılı bir dilekçe ile icra mahkemesine yapılır (İİK m.18). Dilekçede aşağıdaki hususların belirtilmesi önemlidir:

• İcra Dosya Numarası: İlgili icra dosyasının numarası.


• Şikayet Edenin ve Edilenin Bilgileri: Şikayet eden ve edilenin adı, soyadı, adresi ve T.C. kimlik numarası (veya vergi numarası). Tüzel kişiler için unvan ve merkez adresi de belirtilmelidir.


• Şikayetin Konusu: Hangi icra işleminin kanuna aykırı olduğu ve neden aykırı olduğu, veya hangi hakkın yerine getirilmediği veya sebepsiz sürüncemede bırakıldığı. Şikayet konusu açık ve net bir şekilde belirtilmelidir.


• Deliller: Şikayeti destekleyen deliller (örneğin, tebligat zarfı, haciz tutanağı, bilirkişi raporu). Deliller dilekçeye eklenmeli veya hangi delillere dayanıldığı açıkça belirtilmelidir.


• Talep: İcra mahkemesinden ne talep edildiği (örneğin, işlemin iptali, düzeltilmesi, hakkın yerine getirilmesi).


• Hukuki Sebepler: Şikayetin dayandığı hukuki sebepler (İİK ilgili maddeleri, diğer kanun hükümleri). İlgili mevzuatın (örneğin, Türk Medeni Kanunu, Türk Borçlar Kanunu) maddelerine de atıf yapılmalıdır.

Dilekçe, icra mahkemesi kalemine verilir veya UYAP üzerinden elektronik ortamda gönderilir. Dilekçenin bir örneği saklanmalıdır. İcra mahkemesi, şikayet üzerine gerekli incelemeyi yapar ve tarafları dinledikten sonra karar verir (İİK m.18). İcra Mahkemesi, şikayet üzerine yapacağı incelemeyi dosya üzerinden yapabileceği gibi, duruşma da açabilir. Uygulamada genellikle duruşma açılmaktadır. Şikayet dilekçesi verilirken, gerekli harç ve gider avansının da yatırılması gerekmektedir (Harçlar Kanunu, Gider Avansı Tarifesi).

İcra Şikayetinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

İcra şikayeti yaparken dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar bulunmaktadır:

• Süre: Şikayet süresinin kaçırılmaması çok önemlidir. Süreler dikkatle takip edilmelidir.


• Deliller: Şikayeti destekleyen delillerin toplanması ve dilekçeye eklenmesi veya dilekçede belirtilmesi gereklidir.


• Gerekçe: Şikayetin neden hukuka aykırı olduğunun veya hakkın neden yerine getirilmediğinin açık ve net bir şekilde gerekçelendirilmesi önemlidir. Hukuki gerekçeler detaylı bir şekilde açıklanmalıdır.


• Hukuki Yardım: İcra şikayeti, hukuki bilgi gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle, bir avukattan hukuki yardım almak faydalı olabilir. Özellikle karmaşık hukuki meselelerde avukat yardımı elzemdir.


• İhtiyati Tedbir: Şikayet konusu işlemin icrasının durdurulması için, icra mahkemesinden ihtiyati tedbir talep edilebilir (İİK m.16/2). Ancak, ihtiyati tedbir kararı verilmesi mahkemenin takdirindedir ve genellikle teminat yatırılması şartına bağlanır. İhtiyati tedbir talebi, şikayet dilekçesiyle birlikte veya ayrı bir dilekçeyle yapılabilir. İhtiyati tedbir talebinin kabulü, telafisi güç zararların önlenmesi açısından önemlidir.

İcra Şikayetinin Sonuçları

İcra mahkemesi, şikayet üzerine yaptığı inceleme sonucunda, şikayeti haklı bulursa, icra dairesinin işlemini iptal edebilir, düzeltebilir veya hakkın yerine getirilmesine karar verebilir. Şikayet haksız bulunursa, reddedilir. İcra mahkemesinin kararına karşı, istinaf ve bazı durumlarda temyiz yolları açıktır (İİK m.363). İstinaf ve temyiz süreleri, kararın tebliğinden itibaren başlar. İcra mahkemesinin kararları kesinleşmeden icra edilemez (İİK m.36). Ancak, bazı istisnai durumlarda, icra mahkemesinin kararı kesinleşmeden de icra edilebilir (örneğin, nafaka alacaklarına ilişkin kararlar). İcra mahkemesi kararlarına karşı kanun yollarına başvuru, icrayı kendiliğinden durdurmaz. İcranın durdurulması için ayrıca tedbir kararı alınması gerekir (İİK m. 36). Ayrıca, şikayetin kabulü halinde, şikayet eden lehine yargılama giderlerine hükmedilir.

Örnek Dilekçe

(Aşağıdaki örnek dilekçe taslağıdır. Her somut olaya göre uyarlanması gerekmektedir. Bir avukattan yardım almanız tavsiye edilir.)

[İcra Mahkemesi Adı]

SAYIN HAKİMLİĞİ'NE

DOSYA NO: [İcra Dosya Numarası]

ŞİKAYET EDEN: [Adınız Soyadınız/Unvanınız], [Adresiniz], [T.C. Kimlik Numaranız/Vergi Numaranız]

VEKİLİ: (Eğer varsa, Avukatın Adı Soyadı, Adresi, Baro Sicil Numarası)

ŞİKAYET EDİLEN: [Alacaklının Adı Soyadı/Unvanı], [Adresi]

KONU: [İcra Müdürlüğü'nün/İcra Dairesi'nin] [Tarih] tarihli işleminin şikayeti hk.

AÇIKLAMALAR:

1. Yukarıda numarası yazılı icra dosyasında aleyhime başlatılan icra takibi devam etmektedir.

2. [İcra Müdürlüğü'nün/İcra Dairesi'nin] [Tarih] tarihli [İşlemin Niteliği] işlemi kanuna aykırıdır. Şöyle ki; [İşlemin Neden Kanuna Aykırı Olduğunun Açıklanması]. Örneğin: "İcra Müdürlüğü, haczedilemez nitelikteki [eşyanın adı] haczetmiştir. Bu eşya, İİK m. 82 uyarınca haczedilemez niteliktedir." veya "Tebligat, Tebligat Kanunu'nun [ilgili madde numarası] maddesine aykırı olarak yapılmıştır. Zira [tebligatın usulsüzlüğünün nedeni]". Açıklamalar detaylı ve anlaşılır olmalıdır. İlgili yasal dayanaklar belirtilmelidir.

3. (Eğer ihtiyati tedbir talep ediliyorsa) İşlemin icrasının devamı halinde telafisi güç zararlar doğacaktır. Bu nedenle, ihtiyati tedbir kararı verilerek, işlemin icrasının durdurulması gerekmektedir. İhtiyati tedbir için gerekli teminatı yatırmaya hazır olduğumuzu bildiririz. İhtiyati tedbir talebinin gerekçeleri açıkça belirtilmelidir.

4. Bu nedenle, [İcra Müdürlüğü'nün/İcra Dairesi'nin] söz konusu işleminin iptalini (veya düzeltilmesini) talep etme zorunluluğu doğmuştur.

DELİLLER: İcra dosyası, [Delillerin Listesi] (Örn: Tebligat Zarfı, Haciz Tutanağı, Bilirkişi Raporu, Fotoğraflar, Tanık Beyanları (gerekirse)). Delillerin neler olduğu ve hangi delile nasıl dayanıldığı açıkça belirtilmelidir.

HUKUKİ NEDENLER: İİK m. 16 ve ilgili mevzuat (Tebligat Kanunu, Medeni Kanun, Borçlar Kanunu vb.). İlgili kanun maddelerine ve içtihatlara atıf yapılmalıdır.

SONUÇ VE İSTEM:

Yukarıda arz ve izah olunan nedenlerle, [İcra Müdürlüğü'nün/İcra Dairesi'nin] [Tarih] tarihli işleminin iptaline (veya düzeltilmesine) ve (eğer talep ediliyorsa) işlemin icrasının durdurulmasına karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim. Yargılama giderlerinin karşı tarafa yükletilmesini talep ederim. [Tarih]

Şikayet Eden

[Adınız Soyadınız/Unvanınız]

[İmza/Kaşe]

Sonuç ve Öneriler

İcra şikayeti, icra takibi sürecinde hukuka aykırılıkların giderilmesi için önemli bir araçtır. Ancak, bu hakkın etkin bir şekilde kullanılabilmesi için, sürelerin kaçırılmaması, delillerin toplanması ve şikayetin gerekçeli bir şekilde yapılması gerekmektedir. İcra şikayeti, karmaşık hukuki süreçleri içerdiğinden, bir avukattan hukuki yardım alınması, hak kayıplarının önlenmesi açısından önemlidir. Ayrıca, icra dairelerinin işlemlerinin daha şeffaf ve hukuka uygun olması için, denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ve icra personelinin eğitimi de büyük önem taşımaktadır. İcra takiplerinde, alacaklı ve borçlu arasındaki menfaat dengesinin korunması, hukuk devletinin temel ilkelerindendir. Bu nedenle, icra hukukunun etkin bir şekilde uygulanması, adaletin sağlanması açısından hayati öneme sahiptir. İcra takiplerinde alternatif çözüm yollarının (örneğin, arabuluculuk) teşvik edilmesi de, uyuşmazlıkların daha hızlı ve daha az maliyetle çözülmesine katkı sağlayabilir. İcra hukukunda güncel gelişmelerin (örneğin, e-icra uygulamaları) takip edilmesi de önemlidir.