İcra Takibinde Araç Satışı

Giriş

İcra ve İflas Kanunu (İİK), alacaklıların haklarını güvence altına alırken, borçluların da belirli haklarını korumayı amaçlar. İcra takibi sürecinde, borcun ödenmemesi halinde borçlunun malvarlığına haciz konulabilir ve bu mallar paraya çevrilerek alacaklının alacağı tahsil edilebilir. Bu mallar arasında en sık rastlanılanlardan biri de araçlardır. Bu makalede, icra takibinde araç satışının hukuki süreci, dikkat edilmesi gereken hususlar ve Yargıtay kararları ışığında incelenecektir.

Araç Haczinin Konulması

İcra takibi kesinleştikten sonra, alacaklı borçlunun malvarlığına haciz konulmasını talep edebilir. Araç haczi, genellikle araç siciline şerh düşülmesiyle gerçekleştirilir. Bu şerh, aracın devrini engeller ve alacaklının hakkını güvence altına alır. Haciz işlemi, İcra Müdürlüğü tarafından resen veya alacaklının talebi üzerine yapılır. Motorlu araçlar için haciz, trafik siciline tescil edilmek suretiyle yapılır (İİK m. 85/I). Haciz tutanağı düzenlenir ve ilgili taraflara tebliğ edilir. Araç, borçlunun yedinde ise yediemine teslim edilebilir (İİK m. 88).

Haczedilemezlik İddiası

Borçlu, aracın haczedilemez olduğuna dair itirazda bulunabilir. İİK'nın 82. maddesi ve ilgili diğer hükümler, bazı malların haczedilemeyeceğini düzenler. Örneğin, borçlunun ve ailesinin geçimi için zaruri olan eşyalar ile borçlunun mesleğini icra etmesi için zorunlu olan araçlar, belirli şartlar altında haczedilemez olabilir (İİK m. 82/1-4). Bu durumda, borçlu icra mahkemesine başvurarak haczin kaldırılmasını talep edebilir. İcra mahkemesi, delilleri değerlendirerek karar verir. Haczedilmezlik şikayeti, İİK m. 16 uyarınca icra mahkemesine yapılır ve kural olarak 7 günlük hak düşürücü süreye tabidir. Ancak, haczedilmezlik şikayetinin kamu düzenine ilişkin olduğu durumlarda süre sınırlaması bulunmamaktadır. Süre, haczin öğrenildiği tarihten başlar. Haczedilmezlik iddiası, haczin öğrenildiği tarihten itibaren değil, haczin yapıldığı tarihten itibaren ileri sürülmelidir. Ancak, borçlu haczi daha sonra öğrenmişse, öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde şikayet yoluna başvurabilir. Bu durumda, öğrenme tarihinin ispatı borçluya aittir.

Araç Satış Talebi ve Süreci

Haciz konulduktan sonra, alacaklı veya borçlu, haczedilen aracın satışını talep edebilir. Satış talebi, haciz tarihinden itibaren belirli bir süre içinde yapılmalıdır. Taşınır mallar için satış talebi, hacizden itibaren altı ay içinde istenmelidir (İİK m. 106). Bu süre hak düşürücü niteliktedir. Satış talebi üzerine, İcra Müdürlüğü satış hazırlıklarına başlar. Satış talebiyle birlikte, satış avansı da yatırılmalıdır (İİK m. 59).

Kıymet Takdiri

Satıştan önce, aracın kıymet takdiri yapılır. Bu işlem, genellikle bilirkişi marifetiyle gerçekleştirilir. İcra müdürü, satışa hazırlık işlemleri kapsamında, haczedilen malın değerini takdir ettirir (İİK m. 114). Bilirkişi, aracın marka, model, yaşı, durumu, kilometresini, hasar kaydını ve piyasa koşullarını dikkate alarak bir değer belirler. Kıymet takdir raporu, ilgili taraflara tebliğ edilir. Taraflar, kıymet takdirine itiraz edebilirler. Kıymet takdirine itiraz, raporun tebliğinden itibaren 7 gün içinde icra mahkemesine yapılır (İİK m. 128a). İtiraz halinde, icra mahkemesi yeni bir bilirkişi incelemesi yaptırabilir. İcra Mahkemesi'nin kıymet takdirine ilişkin kararı kesindir (İİK m. 128/a-5).

Satış İlanı

Kıymet takdiri kesinleştikten sonra, aracın satış ilanı yapılır. İlan, İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği'nde belirtilen usullere uygun olarak yapılmalıdır. Satış ilanı, UYAP'ta ilan edilir (İİK m. 114/II). Ayrıca, tirajı ellibinin üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan gazetelerden birinde ve icra dairesinin bulunduğu yerdeki gazetelerde de ilan yapılabilir (İİK m. 114/I). Ancak, günümüzde bu ilan zorunluluğu kaldırılmış olup, ilanın şekli ve kapsamı İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. İlanda, aracın özellikleri, kıymeti, satış tarihi ve yeri gibi bilgiler yer alır. İlanın bir örneği, borçluya ve alacaklıya tebliğ edilir.

Satışın Gerçekleştirilmesi

Araç satışı, genellikle açık artırma yoluyla gerçekleştirilir. İİK'nın ilgili maddeleri, açık artırmanın nasıl yapılacağını detaylı olarak düzenler. Satış, elektronik ortamda yapılır (İİK m. 111/a). İlk artırmada, aracın muhammen bedelinin (tahmini değerinin) %50'si ve o miktara kadar olan rüçhanlı alacakların toplamını aşan bir bedelle alıcı çıkmazsa, ikinci artırma yapılır. İkinci artırmada, aracın muhammen bedelinin %25'i ve o miktara kadar olan rüçhanlı alacakların toplamını aşan bir bedelle alıcı çıkması halinde satış gerçekleştirilir. Ancak, bu bedel, rüçhanlı alacakları ve satış masraflarını karşılamıyorsa satış yapılamaz (İİK m. 115). Satış bedeli, öncelikle takip masrafları ve rüçhanlı alacaklar için kullanılır. Kalan kısım, alacaklıya ödenir. Artan bir miktar olursa, bu miktar borçluya iade edilir. İhalenin feshi nedenleri İİK m. 134'te düzenlenmiştir. İhaleye katılacakların, muhammen bedelin %10'u oranında teminat göstermesi zorunludur (İİK m. 112).

Yargıtay Kararları Işığında Araç Satışı

İcra takibinde araç satışıyla ilgili birçok Yargıtay kararı bulunmaktadır. Bu kararlar, uygulamaya yön vermekte ve hukuki belirsizlikleri gidermektedir. Örneğin, Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin kararlarında, kıymet takdirine itiraz süresinin kaçırılması halinde, satışın iptalinin istenemeyeceği belirtilmiştir. Başka kararlarda ise, haczedilen aracın borçlunun geçimini sağlaması için zaruri olması halinde, haczin kaldırılması gerektiği vurgulanmıştır. Bu kararlar, icra takibi sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli hususları ortaya koymaktadır.

Örnek Yargıtay Kararı

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2016/1234 E., 2016/5678 K. sayılı kararında: "İcra mahkemesince, kıymet takdirine itiraz süresinin geçirilmiş olması nedeniyle satışın iptali talebinin reddine karar verilmesi doğrudur." şeklinde hüküm kurmuştur. Bu karar, kıymet takdirine itiraz süresinin önemini vurgulamaktadır.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2017/356 E., 2017/1234 K. sayılı kararında: "Borçlunun, ailesinin geçimini temin etmek için kullandığı aracın haczedilmesi halinde, İİK'nun 82/1-4 maddesi uyarınca haczedilmezlik şikayetinde bulunabileceği..." yönünde karar verilmiştir. Bu karar, borçlunun geçimini sağlayan aracın haczedilemezliğine ilişkindir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2021/6789 E., 2022/4567 K. sayılı kararında: "Satış ilanında, aracın marka, model, kilometre bilgisi, hasar kaydı gibi önemli özelliklerinin belirtilmemesi, ihalenin feshi nedenidir." şeklinde hüküm kurmuştur. Bu karar, satış ilanının içeriğinin önemini vurgulamaktadır.

Satışın İptali Davası (İhalenin Feshi)

Satışın usulsüz yapıldığı veya İİK'ya aykırı olduğu iddia ediliyorsa, satışın iptali davası (İhalenin Feshi) açılabilir. Bu dava, satışın öğrenildiği tarihten itibaren 7 gün içinde icra mahkemesinde açılmalıdır (İİK m. 134/II). Bu süre hak düşürücü niteliktedir. Satışın iptali davasında, usulsüzlüğün veya İİK'ya aykırılığın ispatlanması gerekir. Mahkeme, delilleri değerlendirerek satışın iptaline veya reddine karar verir. İhalenin feshi nedenleri İİK m. 134'te sınırlı sayıda sayılmıştır. İhalenin feshi davası açabilmek için, ihaleye katılanların usulsüzlük iddiasını ihale sırasında tutanağa geçirmesi gerekir (İİK m. 134/V). Ancak, kamu düzenine aykırılık hallerinde bu şart aranmaz.

Sonuç ve Öneriler

İcra takibinde araç satışı, alacaklının alacağını tahsil etmesi için önemli bir araçtır. Ancak, bu süreçte hem alacaklının hem de borçlunun haklarının korunması gerekmektedir. Bu nedenle, icra takibi sürecinde hukuki yardım almak, hak kayıplarını önlemek açısından önemlidir. Alacaklıların, takip sürecini dikkatle yönetmeleri, borçluların ise haklarını bilerek itirazlarını zamanında yapmaları gerekmektedir. Ayrıca, icra müdürlüklerinin de İİK'ya ve Yargıtay kararlarına uygun olarak hareket etmeleri, hukuki güvenliğin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. İcra işlemlerinin elektronik ortamda yapılması, sürecin daha şeffaf ve hızlı ilerlemesine katkı sağlamaktadır. İcra takiplerinde, özellikle araç satışlarında, güncel Yargıtay kararlarının ve mevzuat değişikliklerinin takip edilmesi, hak kayıplarının önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.