İcra Takibinde Nafaka Alacağı

Giriş

Nafaka, boşanma veya ayrılık süreçlerinde, müşterek çocukların bakımı, eğitimi ve geçimi ile eşlerden birinin desteklenmesi amacıyla mahkeme kararıyla hükmedilen bir ödemedir. Nafaka alacağı, diğer alacak türlerinden farklı olarak, öncelikli ve ivedi bir nitelik taşır. Bu makalede, nafaka alacağının icra takibi yoluyla tahsil sürecini, özelliklerini ve dikkat edilmesi gereken hususları güncel mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında inceleyeceğiz.

Nafaka Alacağının Hukuki Niteliği ve Önemi

Nafaka alacağı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda (TMK) düzenlenmiş olup, boşanma veya ayrılık kararıyla birlikte hükmedilebileceği gibi, evlilik birliği devam ederken de talep edilebilir (TMK m. 195). Nafaka, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası olmak üzere iki temel türe ayrılır. Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşin geçimini sağlamak amacıyla ödenirken (TMK m. 175), iştirak nafakası müşterek çocukların giderlerine katkıda bulunmak amacıyla ödenir (TMK m. 182). Ayrıca yardım nafakası da TMK m. 364 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir. Nafaka alacağı, alacaklının ve özellikle de çocukların temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olduğundan, icra takibi sürecinde özel bir öneme sahiptir.

Nafaka Alacağının İcra Takibine Konulması

Nafaka alacağının tahsili için öncelikle mahkeme kararının kesinleşmesi gerekmez. Nafaka ilamları, ilamlı icra yoluyla takibe konulabilir ve icra takibi başlatılabilir (İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 24). Alacaklı, borçlunun yerleşim yeri veya malvarlığının bulunduğu yerdeki icra dairesine başvurarak icra takibi başlatabilir. İcra takibi talebinde, alacak miktarının, faiz başlangıç tarihinin (genellikle nafakanın muaccel olduğu tarih), nafaka türünün (yoksulluk, iştirak veya yardım nafakası) ve diğer gerekli bilgilerin eksiksiz olarak belirtilmesi önemlidir. Nafaka alacaklarında faiz başlangıcı, her bir nafaka alacağının muaccel olduğu tarihtir (Yargıtay 12. HD, 2016/18881 E., 2017/4640 K.).

İcra Emri ve Borçluya Tebliği

İcra dairesi, alacaklının talebi üzerine borçluya bir icra emri gönderir. İcra emrinde, borcun miktarı, ödeme süresi ve ödeme yapılmaması halinde uygulanacak yaptırımlar belirtilir. İcra emrinin borçluya tebliğ edilmesi, icra takibi sürecinin önemli bir aşamasıdır. Tebligatın usulüne uygun olarak yapılması, takibin geçerliliği açısından büyük önem taşır. 7201 sayılı Tebligat Kanunu ve ilgili Tebligat Yönetmeliği hükümleri uyarınca tebligatın yapılması gerekmektedir.

Nafaka Borcunda Ödeme Süresi ve Sonuçları

Nafaka borcunun ödeme süresi, icra emrinde belirtilen süredir. Bu süre genellikle 7 gündür. Borçlu, bu süre içerisinde borcunu ödemezse, alacaklı icra dairesinden haciz talep edebilir. Nafaka borcunun zamanında ödenmemesi durumunda, borçlu hakkında ayrıca 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası öngören bir suç duyurusunda da bulunulabilir (İcra İflas Kanunu m. 344). Bu durum, nafaka alacağının tahsilinde önemli bir caydırıcı unsurdur. Ancak, İİK 344. maddede düzenlenen suçun oluşması için nafaka yükümlülüğünün yerine getirilmemesi nedeniyle icra takibine başlanılmış olması ve borçlunun icra emrine rağmen taahhüdünü ihlal etmesi veya hiç ödeme yapmaması gerekmektedir. İİK 344. madde uyarınca şikayet süresi, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıldır. Ayrıca, nafaka borçlusunun ödeme gücünün bulunmadığı hallerde, ceza uygulanmaması yönünde de kararlar bulunmaktadır (Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 2015/3476 E., 2015/3283 K.).

Nafaka Alacağında Haciz İşlemleri

Nafaka alacağının tahsili için haciz işlemleri, diğer alacak türlerine göre daha öncelikli ve kolaylaştırılmıştır. Borçlunun maaşı, banka hesapları, taşınır ve taşınmaz malları haczedilebilir. Ancak, borçlunun ve ailesinin geçimini sürdürebilmesi için gerekli olan bazı mallar kısmen veya tamamen haczedilemez. Örneğin, borçlunun ev eşyaları, mesleğini icra etmek için gerekli olan araç gereçler ve belirli bir miktar maaşı haczedilemez. Haczedilemeyen mallar, İcra İflas Kanunu'nda detaylı olarak düzenlenmiştir (İİK m. 82 vd.).

Maaş Haczi ve Nafaka Alacağı

Nafaka alacağının tahsilinde en sık başvurulan yöntemlerden biri maaş haczidir. Borçlunun maaşının belirli bir oranı, icra dairesi tarafından nafaka alacağına mahsuben kesilir ve alacaklıya ödenir. Maaş haczi, borçlunun işverenine gönderilen bir yazı ile gerçekleştirilir. İşveren, icra dairesinin talimatı doğrultusunda maaş kesintisini yapar ve alacaklıya öder. Maaş haczinde İİK'nın 83. maddesi uyarınca, borçlunun ve ailesinin geçimi için zorunlu olan miktar dikkate alınarak haciz işlemi yapılır. Ancak nafaka alacakları için bu sınırlama daha esnektir ve hakkaniyet ilkesi gözetilerek daha yüksek bir oranda maaş haczi yapılabilir. Yargıtay, nafaka alacaklarında İİK'nın 83/2. maddesi uyarınca, haczedilemeyen kısım yönünden bir sınırlandırma olmadığını kabul etmektedir (Yargıtay 12. HD, 2014/14161 E., 2014/21458 K.).

Nafaka Alacağında Öncelik Hakkı

Nafaka alacağı, diğer alacak türlerine göre öncelik hakkına sahiptir. Bu, borçlunun malvarlığından elde edilen gelirlerin öncelikle nafaka alacağına tahsis edileceği anlamına gelir. Örneğin, borçlunun bir gayrimenkulü satılırsa, satış bedelinden öncelikle nafaka alacağı ödenir. Bu öncelik hakkı, nafaka alacaklısının alacağını daha kolay ve hızlı bir şekilde tahsil etmesini sağlar. İİK'nın 206. maddesi uyarınca nafaka alacakları, imtiyazlı alacaklar arasında yer alır ve diğer birçok alacak türüne göre öncelikli olarak ödenir. İİK 206/1. maddesi uyarınca, işçi alacakları ve nafaka alacakları birinci sırada yer alır.

Yargıtay Kararları Işığında Nafaka Alacağı

Yargıtay, nafaka alacağı konusundaki içtihatlarıyla icra takibi sürecine önemli bir yön vermektedir. Yargıtay kararlarına göre, nafaka alacağı kamu düzenine ilişkin olup, bu nedenle icra takibi sürecinde titizlikle uygulanması gerekmektedir. Yargıtay, nafaka borcunun ödenmemesi durumunda, borçlu hakkında hapis cezasının uygulanmasını da desteklemektedir. Örneğin, Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2016/11446 E. , 2017/1671 K. sayılı kararında, "Nafaka borcunun ödenmemesi halinde, borçlunun cezalandırılması, alacaklının mağduriyetinin giderilmesi ve nafaka yükümlülüğünün yerine getirilmesinin sağlanması amacıyla gereklidir" şeklinde hüküm kurulmuştur.

Yine Yargıtay, nafaka alacağının tahsilinde, borçlunun ekonomik durumunun dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir. Ancak, borçlunun ekonomik durumunun kötü olması, nafaka borcunu ortadan kaldırmaz. Borçlu, nafaka borcunu ödemek için gerekli çabayı göstermekle yükümlüdür. Aksi takdirde, icra takibi işlemleri devam eder ve borçlu hakkında hapis cezası uygulanabilir. Borçlunun ekonomik durumundaki değişiklikler, nafaka miktarının yeniden değerlendirilmesi için bir dava açma sebebi olabilir (TMK m. 176/4, 182/3). Bu dava, nafakanın uyarlanması davası olarak adlandırılır ve nafaka miktarının günün koşullarına göre yeniden belirlenmesini sağlar.

Örnek Olay

Ayşe Hanım, boşanma davası sonucunda müşterek çocukları için aylık 1.500 TL iştirak nafakası almaya hak kazanmıştır. Ancak, eski eşi Mehmet Bey, nafaka ödemelerini düzenli olarak yapmamıştır. Ayşe Hanım, elindeki mahkeme kararıyla icra dairesine başvurarak Mehmet Bey hakkında icra takibi başlatmıştır. İcra dairesi, Mehmet Bey'in maaşına haciz koyarak, her ay maaşından 1.500 TL kesinti yapılmasına karar vermiştir. Bu sayede, Ayşe Hanım, nafaka alacağını düzenli olarak tahsil etmeye başlamıştır.

Sonuç ve Öneriler

Nafaka alacağı, alacaklının ve özellikle de çocukların temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik önemli bir haktır. Nafaka alacağının icra takibi yoluyla tahsil sürecinde, alacaklının haklarını korumak ve borçlunun yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlamak için dikkatli ve titiz bir şekilde hareket etmek gerekmektedir. İcra takibi sürecinde, güncel mevzuat ve Yargıtay kararlarının dikkate alınması, alacaklının haklarını en iyi şekilde korumasına yardımcı olacaktır.

Nafaka alacaklılarına önerilerimiz şunlardır:

• Mahkeme kararının kesinleşmesini beklemeye gerek olmaksızın ilamlı icra takibi başlatılabilir (İİK m. 24).


• İcra takibi talebinde, alacak miktarını, faiz başlangıç tarihini ve nafaka türünü doğru bir şekilde belirtin.


• Borçlunun malvarlığını araştırarak, haciz yapılabilecek mallarını tespit edin. Tapu kayıtları, araç sicilleri ve banka hesapları gibi araştırmalar yapılabilir.


• Nafaka borcunun ödenmemesi halinde, İİK 344 uyarınca şikayet hakkınızı kullanın. Şikayet süresini kaçırmamaya dikkat edin.


• Gerekirse, bir avukattan hukuki yardım alın. Özellikle karmaşık durumlarda veya borçlunun itirazları halinde avukat yardımı faydalı olacaktır.