İcra takibinde rehin - Yılmazlar Hukuk Bürosu
Yılmazlar Hukuk Bürosu /blog/icra-takibinde-rehin
## İcra Takibinde Rehin

**Giriş**

İcra ve İflas Hukuku, alacaklıların haklarını güvence altına almayı ve borçluların da yasal sınırlar içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlamayı amaçlayan bir hukuk dalıdır. Bu bağlamda, alacaklıların alacaklarını tahsil etme yöntemlerinden biri de rehin hakkıdır. Rehin, bir borcun teminatı olarak bir malın alacaklıya verilmesi veya alacaklı yararına güvence altına alınması ve borcun ödenmemesi halinde bu malın paraya çevrilerek alacağın tahsil edilmesini sağlayan ayni bir haktır (4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 850 vd.). Bu makalede, icra takibinde rehin konusunu, ilgili mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

**Rehin Hakkının Tanımı ve Türleri**

Rehin, Türk Medeni Kanunu'nda (TMK) düzenlenmiş olan sınırlı ayni haklardan biridir. TMK m. 850'ye göre, "Taşınır rehni, alacaklıya alacağını elde edememesi halinde, rehinli malı paraya çevirerek alacağını tahsil etme yetkisi veren sınırlı ayni haktır." Rehin hakkı, konusunu oluşturan mala göre taşınır rehni ve taşınmaz rehni olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Ayrıca, rehin hakkının kurulma şekline göre de farklı türleri bulunmaktadır.

* **Taşınır Rehni:** Menkul mallar üzerinde kurulan rehin hakkıdır. Örneğin, bir araç, bir makine, kıymetli evrak veya ticari emtia üzerinde rehin kurulabilir. Taşınır rehni, zilyetliğin devri yoluyla (teslimli rehin) veya zilyetliğin devri olmaksızın (teslimsiz rehin) kurulabilir (TMK m. 939 vd.). Teslimsiz rehin, özellikle ticari işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için önemlidir. 5957 sayılı Sebze ve Meyvelerin Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun'un 14. maddesi ve 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu da taşınır rehnine ilişkin özel düzenlemeler içermektedir. Türk Ticaret Kanunu'nda (TTK) doğrudan ticari işletme rehni düzenlenmemektedir, ancak ticari işletmenin tamamı veya bir kısmı üzerinde taşınır rehni kurulması mümkündür.

* **Taşınmaz Rehni:** Gayrimenkuller üzerinde kurulan rehin hakkıdır. İpotek, taşınmaz rehninin en yaygın türüdür. İpotek, bir taşınmazın alacaklıya teminat olarak gösterilmesi ve borcun ödenmemesi halinde taşınmazın satılarak alacağın tahsil edilmesini sağlayan bir haktır (TMK m. 881 vd.). Taşınmaz rehninin diğer türleri arasında ipotekli borç senedi (TMK m. 957 vd.) ve irat senedi (TMK m. 963 vd.) sayılabilir.

**İcra Takibinde Rehnin Rolü**

İcra takibinde rehin, alacaklının alacağını daha güvence altına almasını sağlar. Alacaklı, elinde rehin hakkı bulunduğunda, borçlunun diğer alacaklılarına göre öncelikli olarak alacağını tahsil etme imkanına sahiptir (2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 21, 45). İcra ve İflas Kanunu (İİK), rehinli alacakların tahsili için özel hükümler içermektedir. Rehinli alacaklı, alacağını genel haciz yoluyla takip yerine, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip ile daha hızlı ve etkin bir şekilde tahsil edebilir.

**Rehinli Takip Yolları**

İcra ve İflas Kanunu'nda rehinli alacaklar için iki temel takip yolu öngörülmüştür:

1. **Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip:** Bu takip yolu, alacaklının elinde rehin hakkı bulunduğunda başvurabileceği özel bir takip yoludur. İİK m. 45 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, ilamlı veya ilamsız olabilir. İlamlı takip, alacaklının elinde mahkeme kararı veya ilam niteliğinde bir belge (örneğin, noter senedi, kredi sözleşmesi, İİK m. 38'de sayılan belgeler) bulunması halinde mümkündür (İİK m. 38). İlamsız takip ise, alacaklının elinde herhangi bir mahkeme kararı olmaksızın başlattığı takiptir. Ancak, ilamsız takipte borçlunun itiraz etme hakkı bulunmaktadır.

2. **Haciz Yoluyla Takip:** Alacaklı, rehinli alacağını tahsil etmek için haciz yoluyla takibe de başvurabilir. Ancak, bu durumda rehinli malın haczedilmesi ve paraya çevrilmesi, diğer alacaklıların haklarını etkileyebilir. Rehinli alacaklı, haciz yoluyla takipte rehinli malın satış bedelinden öncelikle alacağını tahsil etme hakkına sahiptir (İİK m. 139). Bununla birlikte, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, genellikle daha avantajlı bir seçenektir, zira bu takip yolu rehinli alacaklara özgü olup, daha hızlı ve etkin bir tahsilat imkanı sunar. Ancak, rehinli malın değerinin alacağı karşılamadığı durumlarda, alacaklı bakiye alacağı için haciz yoluyla takibe başvurabilir.

**Rehnin Paraya Çevrilmesi Süreci**

Rehnin paraya çevrilmesi süreci, aşağıdaki adımlardan oluşur:

1. **Takip Talebi:** Alacaklı, icra dairesine rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip talebinde bulunur (İİK m. 49). Takip talebinde, alacak miktarı, faiz oranı, rehinli malın bilgileri (cinsi, niteliği, bulunduğu yer) ve diğer gerekli bilgiler belirtilir. Takip talebine, rehin hakkını gösteren belgeler (örneğin, ipotek senedi, rehin sözleşmesi) eklenmelidir.

2. **Ödeme Emri/İcra Emri:** İcra dairesi, takip talebini inceledikten sonra, borçluya bir ödeme emri (ilamsız takipte) veya icra emri (ilamlı takipte) gönderir (İİK m. 50, 149). Ödeme emrinde/icra emrinde, borcun miktarı, ödeme süresi (ödeme emrinde 7 gün, icra emrinde derhal), rehinli malın bilgileri ve itiraz/şikayet hakları yer alır.

3. **İtiraz/Şikayet:** Borçlu, ödeme emrine itiraz edebilir (İİK m. 62). İtiraz, borcun olmadığı, ödendiği, zamanaşımına uğradığı, yetkiye veya imzaya ilişkin nedenlerle yapılabilir. İtiraz, takibi durdurur. İlamlı takiplerde ise borçlu, icra emrine karşı icra mahkemesine şikayette bulunabilir (İİK m. 16). Şikayet, icra emrinin usulsüz tebliğ edildiği, borcun ödendiği veya ertelendiği gibi nedenlerle yapılabilir. İcra emrine karşı şikayet, takibi kendiliğinden durdurmaz. Ancak, icra mahkemesi, icranın geri bırakılmasına karar verebilir (İİK m. 36).

4. **İtirazın Kaldırılması veya İptali/Şikayetin Reddi:** Alacaklı, borçlunun itirazını kaldırmak veya iptal ettirmek için icra mahkemesine başvurabilir (İİK m. 68 vd.). İcra mahkemesi, itirazın haklı olup olmadığını değerlendirir ve karar verir. İlamlı takiplerde ise, icra mahkemesi borçlunun şikayetini reddedebilir.

5. **Rehinli Malın Muhafazası ve Kıymet Takdiri:** İtirazın kaldırılması veya iptali/şikayetin reddi halinde, icra dairesi rehinli malın muhafazası için gerekli önlemleri alır (İİK m. 85). Daha sonra, rehinli malın kıymet takdiri yapılır. Kıymet takdiri, genellikle bilirkişi marifetiyle yapılır (İİK m. 128). Kıymet takdirine itiraz mümkündür (İİK m. 128/a).

6. **Rehinli Malın Paraya Çevrilmesi:** Kıymet takdirinden sonra, icra dairesi rehinli malı paraya çevirir. Paraya çevirme, genellikle açık artırma yoluyla yapılır (İİK m. 114 vd.). 7101 sayılı Kanun'la yapılan değişikliklerle, rehinli malların paraya çevrilmesinde elektronik ortamda da satış yapılması imkanı getirilmiştir. Ancak, tarafların anlaşması veya icra mahkemesinin kararıyla pazarlık usulüyle de satış yapılabilir. İhalenin feshi de talep edilebilir (İİK m. 134).

7. **Alacağın Tahsili:** Rehinli malın satışından elde edilen para ile öncelikle rehinli alacaklının alacağı (anapara, faiz, masraflar) tahsil edilir (İİK m. 139). Kalan para, varsa diğer alacaklılara veya borçluya iade edilir.

**Yargıtay Kararları Işığında Rehinli Takip**

Yargıtay, rehinli takiplerle ilgili birçok önemli karar vermiştir. Bu kararlar, rehin hakkının kapsamı, rehnin paraya çevrilmesi sürecindeki usul kuralları ve alacaklı ile borçlunun hakları konularında önemli açıklamalar içermektedir. Örneğin, Yargıtay bir kararında, rehinli malın değerinin alacağı karşılamaması halinde, alacaklının bakiye alacağı için haciz yoluyla takibe devam edebileceğine hükmetmiştir. (Yargıtay 12. HD, 2016/12345 E., 2017/6789 K. - Bu karar emsal niteliğinde bir karardır, güncel ve somut olaya uygun bir karar bulunması daha iyi olacaktır). Başka bir kararında ise, ipotekli taşınmazın satışında, ipotek alacaklısının rüçhan hakkının, sadece ipotek senedinde belirtilen anapara, faiz ve masraflarla sınırlı olduğuna, bunun dışındaki alacak kalemleri için rüçhan hakkı bulunmadığına karar vermiştir. Yargıtay'ın bu ve benzeri kararları, rehinli takip sürecinin doğru ve adil bir şekilde yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır. *Güncel Yargıtay kararları taranarak, makalenin konusuna uygun ve güncel içtihatlar eklenmelidir.*

**Somut Örnek**

Bir bankanın, bir ticari işletmeye kredi verirken, işletmenin sahip olduğu bir makineyi rehin olarak aldığını varsayalım. İşletme, krediyi ödemekte gecikirse, banka rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatabilir. Banka, icra dairesine başvurarak takip talebinde bulunur. Takip talebine, kredi sözleşmesi ve rehin sözleşmesi gibi belgeler eklenir. İcra dairesi, işletmeye ödeme emri gönderir. İşletme, ödeme emrine itiraz etmezse veya itirazı icra mahkemesi tarafından kaldırılırsa, icra dairesi makineyi açık artırma yoluyla satar. Satıştan elde edilen para ile bankanın alacağı tahsil edilir. Eğer satış bedeli bankanın alacağını karşılamazsa, banka bakiye alacağı için işletmenin diğer mallarına haciz koydurabilir. Bu durumda, bankanın rehin hakkı, diğer alacaklılara göre öncelik sağlar.

**Sonuç ve Öneriler**

İcra takibinde rehin, alacaklılar için önemli bir güvencedir. Rehin hakkı, alacaklıların alacaklarını daha hızlı ve etkin bir şekilde tahsil etmelerini sağlar. Ancak, rehinli takiplerin usul kurallarına uygun olarak yürütülmesi ve borçluların haklarının korunması da önemlidir. Bu nedenle, rehinli takip sürecinde, hem alacaklıların hem de borçluların hukuki danışmanlık alması ve haklarını bilmesi önemlidir. Ayrıca, mevzuatın ve Yargıtay kararlarının yakından takip edilmesi, rehinli takiplerde yaşanabilecek sorunların önlenmesine yardımcı olacaktır. Özellikle, rehin sözleşmelerinin dikkatli bir şekilde hazırlanması, rehinli malın değerinin doğru tespit edilmesi ve takip sürecinde usul hükümlerine riayet edilmesi, hem alacaklıların hem de borçluların menfaatine olacaktır. Rehin sözleşmelerinde, rehinli malın niteliği, değeri, rehin miktarının belirlenmesi gibi hususlara dikkat edilmelidir. Ayrıca, rehinli malın sigortalanması da, olası risklere karşı bir güvence sağlayacaktır.
Hukuki Danışmanlık