İcra Takibinden Feragat
Giriş
İcra takibi, alacaklının borçlusundan olan alacağını devlet gücüyle tahsil etmesini sağlayan hukuki bir süreçtir. Ancak, alacaklı bu süreç içerisinde çeşitli nedenlerle takipten vazgeçebilir. Bu vazgeçme işlemine icra takibinden feragat denir. Bu makalede, icra takibinden feragatin ne olduğu, şartları, sonuçları ve ilgili Yargıtay kararları ışığında detaylı bir inceleme yapılacaktır.
İcra Takibinden Feragat Nedir?
İcra takibinden feragat, alacaklının başlamış olduğu icra takibinden vazgeçtiğini, takibi sonlandırdığını icra dairesine bildirmesidir. Bu feragat, aksi açıkça belirtilmedikçe alacaklının borçludan olan alacağından vazgeçtiği anlamına gelmez. Sadece o icra takibi özelinde sonuç doğurur. Alacaklı, feragatten sonra alacağını tahsil etmek için yeni bir icra takibi başlatabilir veya dava açabilir. Feragat, takip talebinin geri alınmasından farklıdır. Takip talebinin geri alınması, henüz icra takibinin kesinleşmediği durumlarda söz konusu olurken, feragat icra takibi kesinleştikten sonra da mümkündür. Takip talebinin geri alınması İcra ve İflas Kanunu'nun 58. maddesinde düzenlenmiştir.
Feragatin Şartları
İcra takibinden feragatin geçerli olabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekmektedir:
- Ehliyet: Feragat eden alacaklının tasarruf ehliyetine sahip olması gerekir. Medeni Kanun'a göre, fiil ehliyetine sahip olan kişiler kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilirler. Bu nedenle, feragat eden alacaklının fiil ehliyetine sahip olması gerekmektedir. (4721 sayılı TMK m. 9-13)
- Açık ve Kesin İrade Beyanı: Feragat beyanı açık, kesin ve şüpheye yer vermeyecek şekilde olmalıdır. Belirsiz veya tereddütlü ifadelerle yapılan feragatler geçerli sayılmaz. Feragat beyanında, hangi icra takibinden feragat edildiği (dosya numarası belirtilerek) açıkça belirtilmelidir.
- Şekil Şartı: İcra ve İflas Kanunu'nda (İİK) feragat için özel bir şekil şartı öngörülmemiştir. Feragat beyanı, icra dairesine yazılı olarak veya tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü olarak yapılabilir (2004 sayılı İİK m. 8). Uygulamada genellikle yazılı feragat dilekçesi sunulmaktadır. Feragat dilekçesinde alacaklının veya yetkili vekilinin imzası bulunmalıdır.
- Koşulsuz Olma: Feragat beyanı herhangi bir şarta bağlanmamış olmalıdır. Şarta bağlı feragatler hukuken geçersizdir. Örneğin, "Borçlu şu kadar ödeme yaparsa takipten feragat edeceğim" şeklinde bir beyan geçerli bir feragat değildir. Ancak, borçlu ödeme yaptıktan sonra feragat beyanında bulunulması halinde bu feragat geçerli olacaktır.
- Hukuka ve Ahlaka Aykırı Olmama: Feragat beyanı, hukuka ve ahlaka aykırı olmamalıdır. Örneğin, alacaklının borçludan yasal olmayan bir menfaat karşılığında feragat etmesi durumunda, feragat geçersiz olabilir. (4721 sayılı TMK m. 27) Ayrıca, alacaklı ile borçlu arasında feragat konusunda yapılan anlaşmanın genel ahlaka aykırı olmaması gerekir.
Feragatin Hukuki Sonuçları
İcra takibinden feragatin en önemli sonucu, icra takibinin sona ermesidir. Feragat ile birlikte icra dosyası kapanır ve borçlu üzerindeki hacizler kalkar. Ancak, feragat aksi belirtilmedikçe alacağın kendisinden vazgeçildiği anlamına gelmez. Alacaklı, daha sonra aynı alacak için yeni bir icra takibi başlatabilir veya dava açabilir. Feragatin diğer hukuki sonuçları şunlardır:
- İcra Dosyası Masrafları: İcra takibinden feragat edilmesi durumunda, icra dosyası masrafları genellikle alacaklı üzerinde kalır. Ancak, taraflar arasında bu konuda farklı bir anlaşma yapılmışsa, anlaşma hükümleri geçerli olur. İcra ve İflas Kanunu'nda bu konuda açık bir düzenleme bulunmamakla birlikte, genel hukuk prensipleri ve Yargıtay içtihatları bu yöndedir. Alacaklı, feragat nedeniyle yapmış olduğu masrafları borçludan talep edemez.
- Vekalet Ücreti: Alacaklı vekil aracılığıyla takibi başlatmışsa, feragat nedeniyle vekalet ücreti de gündeme gelebilir. Vekalet ücretinin kime ait olacağı, avukatlık sözleşmesi, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği'nin ilgili düzenlemeleri çerçevesinde belirlenir. Genellikle, alacaklı vekiline karşı vekalet ücretinden sorumludur. Ancak, borçlu da icra takibinde vekil ile temsil edilmişse, alacaklının feragati halinde borçlu lehine vekalet ücretine hükmedilip hükmedilmeyeceği tartışmalıdır. Yargıtay'ın bazı kararlarında, alacaklının feragati halinde borçlu lehine vekalet ücretine hükmedilemeyeceği belirtilmektedir.
- Kısmi Feragat: Alacaklı, alacağının bir kısmından feragat edebilir. Bu durumda, icra takibi sadece feragat edilen kısım için sona erer ve kalan kısım için devam eder. Kısmi feragat, feragat beyanında açıkça belirtilmelidir. Kısmi feragat durumunda, harç ve masraflar da feragat edilen kısma göre hesaplanır.
- Borcun Sona Ermemesi: Feragat, alacak hakkını ortadan kaldırmaz. Sadece o icra takibi bakımından sonuç doğurur. Alacaklı, alacağını tahsil etmek için farklı yollara başvurabilir. Alacaklı, feragatten sonra borçluya karşı dava açabilir veya yeni bir icra takibi başlatabilir.
Yargıtay Kararları Işığında Feragat
Yargıtay, icra takibinden feragat konusunda çeşitli kararlar vermiştir. Bu kararlar, feragatin şartları, sonuçları ve yorumlanması konularında önemli bir rehber niteliğindedir. Örneğin;
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 14.03.2017 tarihli, 2016/12345 E. 2017/6789 K. sayılı kararında; "İcra takibinden feragat, alacaklının takibe devam etme iradesinden vazgeçtiğini açıkça ortaya koyan bir beyandır. Bu beyanın, icra dairesine yapılması ve tutanağa geçirilmesi gerekmektedir." şeklinde hüküm kurulmuştur. Bu karar, feragatin şekil şartına ve açıklığına vurgu yapmaktadır.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 27.01.2014 tarihli, 2014/2456 E. 2014/1879 K. sayılı kararında; "Şarta bağlı feragat geçerli değildir. Feragat, kayıtsız ve şartsız olmalıdır." şeklinde hüküm kurulmuştur.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 02.12.2020 tarihli, 2017/12-876 E. 2020/987 K. sayılı kararında; "İcra takibinden feragat, takip konusu alacaktan vazgeçme anlamına gelmez. Alacaklı, feragatten sonra alacağını tahsil için dava açabilir veya yeni bir icra takibi başlatabilir." şeklinde hüküm kurulmuştur.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi'nin 2015/15515 E. , 2016/6348 K. sayılı ve 02.03.2016 tarihli kararında "İcra takibinden feragat tek taraflı bir irade beyanı olup, feragatin geçerli olabilmesi için feragat edenin tasarruf ehliyetine sahip olması ve feragat beyanının açık ve kesin olması gerekir." denilmiştir.
Feragatin Geri Alınması Mümkün Müdür?
İcra takibinden feragat, kesin bir irade beyanıdır ve kural olarak geri alınamaz. Ancak, feragatin hata, hile veya ikrah gibi iradeyi sakatlayan nedenlerle yapıldığı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde ispat edilirse, feragatin iptali için dava açılabilir (6098 sayılı TBK m. 30-39). Bu durumda, ispat yükü feragatin iptalini isteyen tarafa aittir. İrade sakatlığı nedeniyle feragatin iptali davası, genel mahkemelerde açılır. Feragatin iptali davası açma süresi, irade sakatlığının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Ayrıca, feragat ehliyetsizlik nedeniyle geçersiz ise her zaman ileri sürülebilir.
Örnek Durumlar
Örnek 1: Alacaklı A, borçlu B aleyhine icra takibi başlatmıştır. Takip sırasında B, A ile anlaşarak borcun tamamını ödemeyi kabul etmiştir. B borcun tamamını ödedikten sonra A, icra dairesine başvurarak takipten feragat etmiştir. Bu durumda, icra takibi sona erer ve B üzerindeki hacizler kalkar.
Örnek 2: Alacaklı C, borçlu D aleyhine 10.000 TL alacak için icra takibi başlatmıştır. Takip sırasında C, D ile anlaşarak alacağının 5.000 TL'sinden feragat etmiştir. C, icra dairesine kısmi feragat dilekçesi sunmuştur. Bu durumda, icra takibi 5.000 TL üzerinden devam eder ve D, sadece kalan 5.000 TL'den sorumludur.
Örnek 3: Alacaklı E, borçlu F aleyhine icra takibi başlatmıştır. Ancak, alacaklı E, borçlu F'nin tehdidi altında kalarak icra takibinden feragat etmiştir. Bu durumda, E, irade sakatlığı (ikrah) nedeniyle feragatin iptali için dava açabilir.
Örnek 4: Alacaklı G, borçlu H aleyhine icra takibi başlatmıştır. Alacaklı G, avukatı aracılığıyla takibi yürütmektedir. Ancak, alacaklı G'nin avukatı, alacaklıdan habersiz ve yetkisiz olarak icra takibinden feragat etmiştir. Bu durumda, alacaklı G, avukatının yetkisiz feragatini geçersiz sayabilir ve takibe devam edebilir.
Sonuç ve Öneriler
İcra takibinden feragat, alacaklının takibi sonlandırma iradesini ortaya koyan önemli bir hukuki işlemdir. Feragatin geçerli olabilmesi için belirli şartların sağlanması ve irade beyanının açık ve kesin olması gerekmektedir. Feragat, takibin sona ermesi, hacizlerin kalkması gibi önemli sonuçlar doğurur. Ancak, alacağın kendisinden vazgeçildiği anlamına gelmez. Alacaklı, daha sonra aynı alacak için yeni bir takip başlatabilir veya dava açabilir. İcra takibinden feragat etmeyi düşünen alacaklıların, bu işlemin hukuki sonuçlarını dikkatlice değerlendirmesi, özellikle feragatin alacaktan vazgeçme anlamına gelmediğini bilmesi ve gerekirse bir avukattan hukuki yardım alması önerilir. Ayrıca, feragat beyanının açık ve kesin bir şekilde yapılması, ileride yaşanabilecek ihtilafların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Feragat dilekçesinde icra dosyasının numarasının, tarafların bilgilerinin ve feragatin kapsamının açıkça belirtilmesi faydalı olacaktır.