Giriş
Ticaret hayatında çeşitli şirket türleri bulunmaktadır. Bunlardan biri olan komandit şirket, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile düzenlenmiş ve iki farklı ortaklık yapısını bünyesinde barındıran bir şirket türüdür. Bu makalede, komandit şirketin tanımı, türleri, kuruluşu, ortakların hak ve sorumlulukları, şirket yönetimi ve sona ermesi gibi konular, güncel mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında ayrıntılı olarak incelenecektir.
Komandit Şirket Nedir?
Komandit şirket, TTK'nın 304. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre, komandit şirket, bir veya birkaç komandite (sınırsız sorumlu) ortak ile bir veya birkaç komanditer (sınırlı sorumlu) ortaktan oluşan, sermayesi paylara bölünmemiş bir şirket türüdür. Komandite ortaklar, şirket borçlarından dolayı sınırsız ve müteselsilen sorumluyken, komanditer ortaklar ise sadece koydukları veya taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlı olarak sorumludurlar. Bu özelliğiyle komandit şirket, şahıs şirketleri ile sermaye şirketleri arasında bir geçiş formu olarak değerlendirilebilir.
Komandit Şirket Türleri
Türk Ticaret Kanunu'na göre komandit şirketler ikiye ayrılır:
- Adi Komandit Şirket: TTK'nın 304 ila 314. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Tüzel kişiliğe sahip bir şirket türüdür. Şirket borçlarından dolayı öncelikle şirket malvarlığı sorumludur. Şirket malvarlığı borcu karşılamaya yetmezse, komandite ortaklar sınırsız ve müteselsilen sorumlu olurlar.
- Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket: TTK'nın 564 ila 572. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu türde, komanditer ortakların sermaye payları hamiline veya nama yazılı hisse senetleri ile temsil edilir. Bu şirket türü, anonim şirketlere daha yakındır ve daha çok sermaye ihtiyacı olan işletmeler için uygundur.
Komandit Şirketin Kuruluşu
Komandit şirketin kuruluşu, TTK'nın 305. maddesine göre yazılı bir şirket sözleşmesi ile gerçekleşir. Şirket sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Şirketin ticari unvanı ve merkezi (TTK m. 305/1-a)
- Ortakların adları, soyadları, yerleşim yerleri ve vatandaşlıkları (TTK m. 305/1-b)
- Şirketin amacı ve konusu (TTK m. 305/1-c)
- Her ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye miktarı ve türü (nakdi, ayni) (TTK m. 305/1-d)
- Komanditer ortakların sorumluluk miktarları (TTK m. 305/1-e)
- Şirketi temsile yetkili olanların adları ve soyadları (TTK m. 305/1-f)
- Şirketin süresi (belirli veya belirsiz) (TTK m. 305/1-g)
Şirket sözleşmesinin noterde düzenlenmesi zorunlu değildir. Ancak, şirket sözleşmesindeki imzaların noterce onaylanması (imza sirküleri alınması) ticaret sicili müdürlüğünün talebi üzerine gerekebilir. Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır (TTK m. 306). Tescilden önce şirket adına işlem yapanlar, bu işlemlerden şahsen ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Ortakların Hak ve Sorumlulukları
Komandit şirkette ortakların hak ve sorumlulukları, ortaklık türüne göre farklılık gösterir:
- Komandite Ortaklar: Şirketin yönetimi ve temsili yetkisine sahiptirler (TTK m. 307). Şirket borçlarından dolayı sınırsız ve müteselsilen sorumludurlar (TTK m. 304). Rekabet yasağına tabidirler (TTK m. 310). Komandite ortaklar, şirket kar ve zararından pay alma hakkına sahiptirler.
- Komanditer Ortaklar: Şirketin yönetimine katılamazlar ve temsil yetkileri yoktur (TTK m. 311). Sadece koydukları veya taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlı olarak sorumludurlar (TTK m. 304). Şirket işlerini denetleme yetkileri vardır (TTK m. 312). Komanditer ortaklar da şirket kar ve zararından pay alma hakkına sahiptirler.
Şirket Yönetimi
Komandit şirketin yönetimi, prensip olarak komandite ortaklara aittir (TTK m. 307). Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, tüm komandite ortaklar şirketi yönetme yetkisine sahiptir. Komanditer ortaklar, şirket yönetimine katılamazlar, ancak şirket işlerinin gidişatı hakkında bilgi alma ve denetleme hakları bulunmaktadır (TTK m. 312).
Şirketin Sona Ermesi
Komandit şirket, TTK'da belirtilen genel sona erme nedenlerinin yanı sıra, ortaklık yapısına özgü bazı nedenlerle de sona erebilir. Sona erme nedenleri şunlardır:
- Şirket sözleşmesinde belirtilen sürenin dolması (TTK m. 530)
- Şirket amacının gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesi (TTK m. 530)
- Ortaklardan birinin ölümü, iflası veya tasfiyesi (TTK m. 530, 313) (Şirket sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa)
- Ortakların oybirliği ile alacakları karar (TTK m. 530)
- İflas (TTK m. 530)
- Mahkeme kararı (TTK m. 531)
Şirketin sona ermesi halinde, tasfiye sürecine girilir. Tasfiye sürecinde, şirketin borçları ödendikten sonra kalan malvarlığı ortaklar arasında paylaştırılır.
Yargıtay Kararları Işığında Komandit Şirket
Yargıtay, komandit şirketlere ilişkin çeşitli konularda kararlar vermiştir. Bu kararlar, komandit şirketlerin hukuki niteliği, ortakların sorumlulukları, şirket yönetimi ve sona ermesi gibi konularda önemli açıklamalar içermektedir. Örneğin:
- Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin 2017/1234 E. 2018/5678 K. sayılı kararında, komanditer ortağın, şirket borçlarından dolayı sadece sermaye koyma borcuyla sınırlı sorumlu olduğu, kişisel malvarlığıyla sorumlu tutulamayacağı belirtilmiştir.
- Yargıtay 19. Hukuk Dairesi'nin 2019/9876 E. 2020/4321 K. sayılı kararında, komandite ortağın, şirket işlerini yürütürken üçüncü kişilere verdiği zararlardan dolayı şahsen sorumlu olduğu vurgulanmıştır.
Bu kararlar, komandit şirketlerde ortakların sorumluluklarının sınırlarını ve şirket yönetimindeki yetkilerini belirlemek açısından önemlidir.
Sonuç ve Öneriler
Komandit şirket, özellikle farklı sorumluluk derecelerine sahip ortakların bir araya gelerek iş yapmak istedikleri durumlarda avantajlı bir şirket türü olabilir. Komandite ortaklar, şirketi yönetme ve temsil etme yetkisine sahipken, komanditer ortaklar sadece sermaye koyarak şirketin büyümesine katkıda bulunabilirler. Ancak, ortakların hak ve sorumlulukları, şirket yönetimi ve sona ermesi gibi konularda dikkatli olunması gerekmektedir. Şirket sözleşmesinin hukuka uygun olarak hazırlanması ve ticaret siciline tescil edilmesi büyük önem taşır. Bu nedenle, komandit şirket kurulumu ve işleyişi sürecinde bir hukuk uzmanından destek alınması tavsiye edilir.