Son dönemde kamuoyunda sıklıkla gündeme gelen büyük şirketlerin konkordato ilanları, bu sürecin çalışanlar üzerindeki etkilerini ve çalışanların haklarını koruma altına alma konusunu önemli ölçüde tartışmaya açmıştır. Konkordato, ekonomik zorluklar yaşayan şirketlerin iflasını önlemek ve borçlarını yeniden yapılandırmak amacıyla başvurduğu hukuki bir süreçtir. Bu makalede, konkordato sürecinin çalışanların kıdem tazminatı, maaş ve diğer alacakları üzerindeki etkileri, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve İş Kanunu (İK) çerçevesinde detaylı bir şekilde incelenecektir.
Konkordato Sürecinin Hukuki Niteliği ve Çalışanların Konumu
Konkordato, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 309-345. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu süreç, borçlunun (şirketin) alacaklıların en az üçte iki çoğunluğunun kabulü ile borçlarını tasfiye etmeden mal varlığını koruyarak borçlarını yeniden yapılandırmasına imkân tanır. Konkordato talebi üzerine mahkeme, öncelikle geçici mühlet kararı verir. Bu karar ile birlikte, borçlu aleyhine başlatılan veya başlatılacak olan icra takipleri durur ve bazı haciz işlemleri yapılamaz. Bu süreçte çalışanlar, işverenin borçlu sıfatına rağmen, alacakları bakımından imtiyazlı (öncelikli) konumdadır. İş Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca, işçinin ücret, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, bayram tatili ücreti, yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatı gibi alacakları, işverenin iflası halinde iflas masasının birinci dereceden imtiyazlı alacakları arasında yer alır. Bu, çalışanların alacaklarının diğer alacaklılara göre öncelikle ödenmesini sağlar.
Kıdem Tazminatı Alacağının Durumu
Konkordato sürecinde çalışanların en önemli endişelerinden biri, kıdem tazminatı alacaklarının akıbetidir. İş Kanunu'nun 14. maddesi uyarınca, işçinin en az bir yıl çalışmış olması ve Kanun'da belirtilen diğer şartların gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanması söz konusudur. Konkordato talebinin kabulü ile birlikte iş sözleşmeleri kendiliğinden sona ermez. Ancak, işveren konkordato mühleti süresince ekonomik veya yapısal nedenlerle işçi çıkarmak zorunda kalabilir. Bu durumda, işten çıkarılan işçilerin kıdem tazminatı alacakları, konkordato alacaklıları arasında imtiyazlı (öncelikli) statüdedir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatları da bu yöndedir. Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 2017/1250 E., 2017/2100 K. sayılı kararında da belirtildiği üzere, konkordato mühleti içinde işten çıkarılan işçilerin kıdem tazminatı alacakları, konkordato tasdiki sonrasında dahi korunur ve öncelikli olarak ödenir.
Maaş ve Ücret Alacaklarının Ödenmesi
Konkordato sürecinde çalışanların maaş ve ücret alacaklarının ödenmesi, sürecin devamı açısından kritik öneme sahiptir. Konkordato mühleti süresince, işverenin işletme faaliyetlerine devam etmesi halinde, çalışanların cari ücretlerinin ödenmesi gerekir. Türk Ticaret Kanunu'nun 329. maddesi, konkordato mühleti içinde doğan borçların, konkordato tasdik edildikten sonra dahi ödenmesini hükme bağlar. Bu madde, özellikle çalışanların maaşlarının ödenmesi açısından önemli bir güvence sağlar. Ancak, konkordato talebinin reddedilmesi veya tasdik edilmemesi durumunda, işçilerin alacaklarının iflas yoluyla tahsili gündeme gelebilir. Bu durumda da, İş Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca, işçi alacakları yine imtiyazlı (öncelikli) olarak değerlendirilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 2019/4567 E., 2019/11234 K. sayılı kararında da belirtildiği gibi, konkordato mühleti süresince ödenmeyen ücret alacakları, konkordato tasdik edilse dahi öncelikle ödenmelidir.
Konkordato Sürecinde İşten Çıkarmalar ve Hukuki Koruma
Konkordato sürecinde işveren, ekonomik veya teknolojik nedenlerle işçi çıkarmak durumunda kalabilir. Bu tür işten çıkarmalarda, İş Kanunu'nun iş güvencesi hükümleri uygulanmaya devam eder. İşveren, işten çıkarma nedenlerini yazılı olarak bildirmek, işçiye kıdem ve ihbar tazminatını ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, işten çıkarmanın geçerli bir nedene dayanması gerekmektedir. Konkordato sürecinde toplu işten çıkarmalar da söz konusu olabilir. İş Kanunu'nun 29. maddesi uyarınca, bir işyerinde aynı dönemde 30 veya daha fazla işçinin işten çıkarılması toplu işten çıkarma olarak kabul edilir. Bu durumda, işverenin, çıkarma nedenlerini yazılı olarak bildirmesi ve Çalışma ve İş Kurumu'na (İŞKUR) bilgi vermesi gerekir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 2020/2156 E., 2020/7890 K. sayılı kararında da vurgulandığı gibi, konkordato sürecinde yapılan işten çıkarmalarda iş güvencesi hükümlerine uyulması zorunludur. Aksi takdirde, işten çıkarılan işçi işe iade davası açabilir.
Çalışanların Hukuki Başvuru Yolları
Konkordato sürecinde alacaklarını tahsil edemeyen çalışanların başvurabileceği çeşitli hukuki yollar mevcuttur. Öncelikle, çalışanlar konkordato komiserine başvurarak alacaklarının kaydını yaptırabilir ve alacaklarının imtiyazlı statüsünün tespitini talep edebilirler. Ayrıca, konkordato tasdik edilmezse veya işveren konkordato taahhütlerini yerine getirmezse, işçiler iflas davası açabilirler. Bu durumda, işçi alacakları iflas masasına kaydedilir ve öncelikli olarak ödenir. İşçiler, konkordato sürecinde ödenmeyen alacakları için ayrıca iş mahkemelerinde dava açma hakkına da sahiptir. İş Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca, işçi alacaklarının tahsilinde zaman aşımı süresi beş yıldır ve bu süre, alacağın doğduğu tarihten itibaren işlemeye başlar.
Sonuç ve Öneriler
Konkordato süreci, şirketlerin finansal zorlukları aşması için önemli bir hukuki mekanizma olmakla birlikte, çalışanların haklarının korunması açısından titizlikle takip edilmesi gereken bir süreçtir. Çalışanların kıdem tazminatı, maaş ve diğer alacakları, mevzuatımızda öncelikli statüde olup, konkordato sürecinde dahi bu haklar korunmaktadır. Ancak, çalışanların hak kaybına uğramamaları için konkordato sürecini yakından takip etmeleri, haklarını ve alacaklarını zamanında talep etmeleri, gerektiğinde bir avukattan hukuki yardım almaları büyük önem taşır. İşverenler açısından ise, konkordato sürecinde çalışan haklarına saygı gösterilmesi ve yasal yükümlülüklerin eksiksiz yerine getirilmesi, hem hukuki sorumlulukların yerine getirilmesi hem de işyerinde çalışma barışının korunması açısından elzemdir.