Miras Paylaşımı ve Saklı Pay Oranları: Miras Hukukuna Giriş Rehberi

Miras, bir kişinin vefatı üzerine malvarlığının yasal veya atanmış mirasçılarına geçmesi sürecidir. Bu süreç, karmaşık hukuki düzenlemeleri içerir ve bazen anlaşmazlıklara yol açabilir. Özellikle miras paylaşımı ve saklı pay oranları, miras hukukunun en çok merak edilen ve ihtilaf konusu olan alanlarındandır. Bu rehberde, miras paylaşımının temel prensiplerini, saklı pay kavramını ve oranlarını güncel mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında inceleyeceğiz.

Miras Paylaşımının Temel Esasları

Türk Medeni Kanunu'na (TMK) göre miras, yasal mirasçılar ve atanmış mirasçılar arasında paylaştırılır. Yasal mirasçılar, kan bağı veya evlilik bağı ile ölen kişiye bağlı olanlardır. Atanmış mirasçılar ise, ölen kişinin vasiyetname veya miras sözleşmesi ile belirlediği kişilerdir (TMK m. 495 vd.). Miras paylaşımı, öncelikle yasal mirasçıların belirlenmesi ve miras paylarının hesaplanması ile başlar.

Yasal Mirasçılar Kimlerdir?

Türk Medeni Kanunu'nda yasal mirasçılar zümre sistemine göre belirlenir (TMK m. 495). Bu sisteme göre mirasçılar, kan bağı ile bağlı oldukları kişiye yakınlık derecelerine göre farklı zümrelere ayrılırlar. Her zümre, bir önceki zümrenin mirasçı olmaması koşuluyla mirasçı olabilir. Zümreler şu şekildedir:

• Birinci Zümre: Ölenin altsoyu (çocukları, torunları) (TMK m. 499)


• İkinci Zümre: Ölenin anne ve babası ile onların altsoyu (kardeşleri, yeğenleri) (TMK m. 500)


• Üçüncü Zümre: Ölenin büyük anne ve büyük babaları ile onların altsoyu (amca, hala, dayı, teyze, bunların çocukları) (TMK m. 501)

Eş, her zümre ile birlikte mirasçı olabilir ve farklı oranlarda miras payı alır. Bir zümre varsa, sonraki zümreler mirasçı olamaz (TMK m. 495).

Miras Payları Nasıl Hesaplanır?

Miras payları, yasal mirasçıların zümrelerine ve eşin durumuna göre değişir (TMK m. 499 vd.). Örneğin:

• Ölenin sadece çocukları varsa, miras eşit olarak paylaştırılır (TMK m. 499).


• Ölenin eşi ve çocukları varsa, eş mirasın dörtte birini (1/4) alır, kalan dörtte üç (3/4) çocuklar arasında eşit olarak paylaştırılır (TMK m. 499).


• Ölenin eşi ve anne babası varsa, eş mirasın yarısını (1/2) alır, kalan yarısı anne ve baba arasında eşit olarak paylaştırılır (TMK m. 500).


• Ölenin eşi ve üçüncü zümre mirasçıları varsa, eş mirasın dörtte üçünü (3/4) alır, kalan dörtte biri (1/4) üçüncü zümre arasında eşit olarak paylaştırılır (TMK m. 501). Üçüncü zümrede mirasçı bulunmaması halinde eş tamamını alır (TMK m. 501/2).

Bu oranlar, temel oranlardır ve saklı pay hükümleri ile değişebilir.

Saklı Pay Kavramı ve Oranları

Saklı pay, miras bırakanın vasiyetname veya miras sözleşmesi ile üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği, kanunen belirli mirasçılara ayrılan paydır (TMK m. 505). Bu pay, miras bırakanın dilediği gibi tasarruf etme özgürlüğünü sınırlar ve belirli yakınlarının miras hakkını güvence altına alır.

Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?

Türk Medeni Kanunu'na göre saklı paylı mirasçılar şunlardır (TMK m. 506):

• Altsoy: Çocuklar ve torunlar. Saklı payları, yasal miras paylarının yarısıdır (TMK m. 506/1).


• Anne ve Baba: Saklı payları, yasal miras paylarının dörtte biridir (TMK m. 506/2). Ancak miras bırakanın altsoyu bulunmaması halinde anne ve babası mirasçı olur.


• Eş: Saklı payı, eşin hangi zümre ile birlikte mirasçı olduğuna göre değişir (TMK m. 506/3):
  
  
  
  • Altsoy ile birlikte mirasçı ise, yasal miras payının tamamı saklı payının dörtte biridir (1/4). Saklı payı, yasal miras payının tamamı değil, yasal miras payının belirlenen oranıdır.
  
  
  • Anne ve baba ile birlikte mirasçı ise, yasal miras payının tamamı saklı payının yarısıdır (1/2). Saklı payı, yasal miras payının tamamı değil, yasal miras payının belirlenen oranıdır.
  
  
  • Diğer durumlarda, yani miras bırakanın altsoyu veya anne babası yoksa, eş tek başına mirasçı olur ve yasal miras payının tamamı olan dörtte üçü (3/4) saklı payıdır.
  
  
  
  

Saklı Pay İhlali Durumunda Ne Yapılabilir?

Miras bırakan, vasiyetname veya miras sözleşmesi ile saklı payları ihlal ederse, saklı paylı mirasçılar tenkis davası açarak saklı paylarının tamamlanmasını talep edebilirler (TMK m. 560 vd.). Tenkis davası, miras bırakanın saklı payı aşan tasarruflarının iptalini ve saklı payın tamamlanmasını amaçlar.

Örnek: Ahmet Bey'in eşi ve bir çocuğu vardır. Ahmet Bey, vasiyetnamesi ile tüm mal varlığını bir vakfa bağışlamıştır. Bu durumda, eşinin yasal miras payı 1/4 ve saklı payı da 1/4'tür. Çocuğunun yasal miras payı 3/4 ve saklı payı 3/8'dir (3/4 * 1/2). Eş ve çocuk, tenkis davası açarak saklı paylarını talep edebilirler.

Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, tenkis davasında öncelikle saklı payın tamamlanması hedeflenir. Tenkis, miras bırakanın yaptığı tasarrufların (vasiyetname veya miras sözleşmesi) saklı payları ihlal ettiği oranda iptal edilmesi anlamına gelir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2017/1660 E., 2020/101 K.)

Miras Paylaşımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Vasiyetname: Miras bırakanın vasiyetnamesi varsa, paylaşım öncelikle vasiyetname hükümlerine göre yapılır (TMK m. 514 vd.). Ancak, vasiyetname saklı payları ihlal ediyorsa, tenkis davası açılabilir. Vasiyetname, resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname veya sözlü vasiyetname şeklinde olabilir (TMK m. 531 vd.).


• Miras Sözleşmesi: Miras sözleşmesi, miras bırakan ile bir veya birden fazla mirasçı arasında yapılan ve mirasın paylaşımını düzenleyen bir sözleşmedir (TMK m. 527 vd.). Miras sözleşmesi de saklı payları ihlal edemez. Miras sözleşmesi resmi şekilde yapılmalıdır (TMK m. 528).


• Mirasın Reddi: Mirasçılar, miras bırakanın borçlu olması veya başka nedenlerle mirası reddedebilirler (TMK m. 605 vd.). Mirasın reddi, yasal süre içinde (genellikle 3 ay) sulh hukuk mahkemesine yazılı veya sözlü beyanla yapılmalıdır (TMK m. 606).


• Miras Davaları: Miras paylaşımı konusunda anlaşmazlık çıkması durumunda, miras davaları açılabilir. Bu davalar, mirasın tespiti, tenkis, izale-i şuyu (ortaklığın giderilmesi), terekenin yönetimi gibi çeşitli türlerde olabilir.

Sonuç ve Öneriler

Miras paylaşımı ve saklı pay oranları, miras hukukunun önemli ve karmaşık konularıdır. Bu rehberde, miras paylaşımının temel prensiplerini, saklı pay kavramını ve oranlarını genel hatlarıyla açıklamaya çalıştık. Ancak, her somut olay farklı özellikler taşıyabileceğinden, miras hukuku konusunda uzman bir avukattan hukuki destek almak önemlidir. Özellikle vasiyetname düzenlenmesi, miras sözleşmesi yapılması veya miras davaları açılması gibi durumlarda, profesyonel yardım almak hak kayıplarının önüne geçecektir.

Unutmayın ki, miras hukuku sürekli değişen ve gelişen bir alandır. Bu nedenle, güncel mevzuatı ve Yargıtay kararlarını takip etmek, haklarınızı korumak için önemlidir. Mirasla ilgili haklarınızı öğrenmek ve olası sorunları çözmek için bir avukata danışmanız tavsiye edilir.