Suç Duyurusu Nasıl Yapılır? (2024 Rehberi) - Yılmazlar Hukuk Bürosu
Yılmazlar Hukuk Bürosu /blog/suc-duyurusu-nasil-yapilir
Suç duyurusu, hukuk sistemimizde bireylerin karşılaştıkları veya tanık oldukları suçları yetkili makamlara bildirme sürecini ifade eder. Bu süreç, hem mağdurların haklarını korumak hem de adaletin sağlanması açısından kritik bir öneme sahiptir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) çerçevesinde düzenlenen suç duyurusu, belirli usul ve esaslara tabidir. Bu makalede, suç duyurusunun ne olduğu, nasıl yapılacağı, başvuru yolları, dikkat edilmesi gerekenler ve ilgili yargı kararları ışığında detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

## Suç Duyurusu Nedir?

Suç duyurusu, işlendiği iddia edilen bir suç hakkında yetkili makamlara yapılan ihbar niteliğindeki bildirimdir. CMK'nın 158. maddesine göre, herhangi bir suçun işlendiği bilgisini edinen kişiler, bu durumu Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk kuvvetlerine bildirebilirler (CMK m. 158/1). Bu bildirim yükümlülüğü, herkes için geçerli olup, suçun niteliğine veya şikayete bağlı olup olmamasına bakılmaksızın yerine getirilmelidir. Suç duyurusu, şikayetten farklıdır; şikayet, yalnızca şikayete bağlı suçlarda ve kanunda belirtilen süreler içinde yapılabilirken, suç duyurusu her türlü suç için geçerlidir. Şikayet hakkı, suçtan zarar gören veya mağdur olan kişiye tanınan bir hak iken, suç duyurusu herhangi bir kimse tarafından yapılabilir. Ayrıca, şikayet hakkı, çoğu zaman suçtan zarar görenin faili de bildiği durumlarda kullanılırken, suç duyurusunda failin kimliği belirsiz olabilir. Şikayetten vazgeçme, şikayete bağlı suçlarda davayı düşürebilirken (CMK m. 223/4), suç duyurusundan vazgeçme kural olarak mümkün değildir.

## Suç Duyurusu Yapılabilecek Makamlar

Suç duyurusu yapılabilecek başlıca makamlar şunlardır:

* **Cumhuriyet Başsavcılıkları:** Doğrudan Cumhuriyet Başsavcılıklarına yazılı veya sözlü olarak suç duyurusunda bulunulabilir. Sözlü başvurular tutanağa geçirilir (CMK m. 158/2). Cumhuriyet Başsavcılıkları, suç duyurusunu değerlendirerek soruşturma başlatma yetkisine sahiptir (CMK m. 160).
* **Kolluk Kuvvetleri:** Polis merkezleri veya jandarma karakollarına başvurulabilir. Kolluk kuvvetleri, aldıkları suç duyurularını derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yükümlüdürler (CMK m. 158/1). Kolluk kuvvetleri, suç duyurusunu aldıktan sonra gerekli ilk işlemleri yaparak delilleri toplama ve şüphelileri tespit etme yetkisine sahiptir (CMK m. 154).
* **Valilik ve Kaymakamlıklar:** İlgili mevzuat uyarınca, valilik ve kaymakamlıklara yapılan başvurular da suç duyurusu niteliği taşıyabilir ve bu makamlarca Cumhuriyet Başsavcılıklarına iletilir. Bu makamlar, başvuruyu ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına göndermekle yükümlüdür. Valilik ve Kaymakamlıklar, genellikle idari başvuruları kabul etmekle birlikte, suç duyurusu niteliğindeki başvuruları da ilgili mercilere iletmekle yükümlüdürler.
* **Yurt Dışında Bulunan Türk Konsoloslukları:** Yurt dışında bulunan Türk vatandaşları, bulundukları ülkedeki Türk konsolosluklarına suç duyurusunda bulunabilirler. Konsolosluklar, bu başvuruları Türkiye'deki yetkili Cumhuriyet Başsavcılıklarına iletirler. Dış temsilcilikler vasıtasıyla yapılan suç duyuruları da geçerlidir ve işleme alınır. Konsolosluklar, suç duyurusunu aldıktan sonra gerekli belgeleri düzenleyerek Türkiye'deki yetkili makamlara gönderirler (5682 sayılı Pasaport Kanunu m. 31).

Yargıtay, suç duyurusunun yetkili makamlara yapılmasının önemini çeşitli kararlarında vurgulamıştır. Örneğin, Yargıtay 12. Ceza Dairesi'nin 2019/4567 sayılı kararında, kolluk kuvvetlerine yapılan duyuruların usulüne uygun şekilde kayıt altına alınması ve derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu, soruşturmanın etkin bir şekilde yürütülebilmesi için önemlidir. Kolluk kuvvetlerinin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi, görevi kötüye kullanma suçunu oluşturabilir (TCK m. 257). Ayrıca, Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2016/153 E., 2018/333 K. sayılı kararında, "ihbar ve şikayetlerin mutlaka işleme konulması ve gereğinin yapılması gerektiği" belirtilmiştir.

## Suç Duyurusu Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Suç duyurusu yaparken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:

* **Delillerin Korunması ve Sunulması:** Suçla ilgili olabilecek her türlü delilin (fotoğraf, video kaydı, ses kaydı, belge, tanık ifadeleri vb.) korunması ve mümkünse başvuru sırasında sunulması, soruşturmanın sağlıklı yürütülmesi açısından önemlidir. Delillerin karartılmaması veya yok edilmemesi gerekmektedir. Delillerin sunulması zorunlu olmamakla birlikte, soruşturmanın etkinliği açısından faydalıdır. Delillerin sunulması, savcının olayı daha iyi anlamasına ve soruşturmayı daha hızlı ilerletmesine yardımcı olabilir.
* **Duyurunun Şekli:** Suç duyurusu yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Sözlü başvurular, başvuru yapılan makam tarafından tutanağa geçirilir ve başvuru sahibine okunarak imzalatılır (CMK m. 158/2). Yazılı başvuru yapılması, ispat açısından daha güvenli olabilir. Yazılı başvurularda, başvuru sahibinin imzası bulunmalıdır. Yazılı başvurularda, dilekçenin açık ve anlaşılır bir şekilde yazılması, olayın kronolojik sırasına göre anlatılması ve varsa delillerin belirtilmesi faydalı olacaktır.
* **Kimlik Bilgileri ve İletişim Adresi:** Başvuru yapan kişinin kimlik bilgilerini (ad, soyad, T.C. kimlik numarası, adres, telefon numarası, e-posta adresi vb.) doğru ve eksiksiz vermesi önemlidir. Yanlış veya eksik bilgi verilmesi, başvurunun işleme konulmasını veya soruşturmanın yürütülmesini engelleyebilir. Özellikle iletişim bilgilerinin güncel olması, soruşturma sürecinde başvuru sahibiyle irtibat kurulabilmesi açısından önemlidir. Kimlik bilgilerinin doğruluğu, başvurunun ciddiyetini gösterir ve soruşturmanın sağlıklı yürütülmesine katkı sağlar.
* **Suçun Açık ve Net Bir Şekilde Anlatılması:** Suç duyurusunda, işlendiği iddia edilen suçun ne olduğu, ne zaman ve nerede işlendiği, fail veya failleri (eğer biliniyorsa), mağduru ve varsa diğer ilgili kişilerin kimlik bilgileri gibi hususlar açık ve net bir şekilde belirtilmelidir. Mümkün olduğunca detaylı bilgi verilmesi, soruşturmanın daha hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmesine yardımcı olur. Suçun unsurlarının belirtilmesi, savcılığın suç vasfını doğru değerlendirmesine yardımcı olur. Örneğin, bir yaralama olayında, yaranın nerede olduğu, nasıl oluştuğu, hangi aletle yapıldığı gibi detayların belirtilmesi önemlidir.
* **Başvuru Numarası ve Takip:** CMK'nın 158/4. maddesine göre, suç duyurusunun alındığına dair bir belge verilir ve başvuru numarası belirtilir. Bu numara, başvurunun takibi açısından önemlidir. Başvurunun akıbeti hakkında bilgi almak için bu numara kullanılabilir. Başvurunun hangi aşamada olduğunu öğrenmek için ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı ile iletişime geçilebilir. Ayrıca, UYAP sistemi üzerinden de başvuru takibi yapılabilir. UYAP sistemi, vatandaşların dava ve soruşturma dosyalarını online olarak takip etmelerini sağlar.
* **İftira ve Suç Uydurma:** Bilerek ve isteyerek, işlemediğini bildiği bir suçu bir kimseye isnat etmek veya olmayan bir suçu uydurmak, Türk Ceza Kanunu'nda suç olarak düzenlenmiştir (TCK m. 267, 271). Bu nedenle, suç duyurusunda bulunurken dikkatli olunmalı ve asılsız iddialardan kaçınılmalıdır. Aksi takdirde, suç uydurma veya iftira suçlarından dolayı cezai sorumluluk doğabilir. İftira suçu, bir kimsenin haksız yere suçlanmasına neden olarak büyük mağduriyetlere yol açabilir.
* **Suç Duyurusundan Vazgeçme:** Suç duyurusu, şikayetten farklı olarak, kural olarak geri alınamaz. Ancak, bazı suçlar şikayete tabi olduğundan, şikayetten vazgeçme halinde kamu davası düşebilir. Şikayetten vazgeçme, sadece şikayete bağlı suçlarda geçerlidir ve mağdurun iradesiyle gerçekleşir (CMK m. 223/4).

CMK'nın 160. maddesine göre, Cumhuriyet savcısı, kendisine yapılan suç duyurusu üzerine derhal işin gerçeğini araştırmaya başlar. Bu kapsamda, gerekli gördüğü her türlü delili toplayabilir, tanık dinleyebilir, bilirkişi incelemesi yaptırabilir ve şüpheliyi sorguya çekebilir. Soruşturma sonucunda, savcı, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (takipsizlik kararı) verebilir veya iddianame düzenleyerek kamu davası açabilir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi halinde, mağdur veya suçtan zarar gören, bu karara karşı itiraz edebilir (CMK m. 173).

## Yargıtay Kararları Işığında Suç Duyurusu

Yargıtay, suç duyurusu sürecine ilişkin birçok karar vermiştir. Örneğin, Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2020/567 sayılı kararında, suç duyurusu yapıldıktan sonra savcılığın derhal soruşturma başlatması gerektiği ve soruşturmanın gecikmeksizin yürütülmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, suç duyurusunun zamanında yapılmamasının soruşturma sürecini olumsuz etkileyebileceği de vurgulanmıştır. Yargıtay kararlarında, suç duyurusunun ciddiye alınması ve etkin bir soruşturma yapılması gerektiği sürekli olarak vurgulanmaktadır.

Yargıtay 18. Ceza Dairesi'nin 2015/1481 E., 2015/7116 K. sayılı kararında, "şikayet dilekçesi veya ihbar dilekçesi niteliğinde olan dilekçelerin işleme konulması gerektiği" belirtilmiştir. Bu karar, suç duyurusu niteliğindeki başvuruların dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır. Dilekçenin başlığı "şikayet" olsa dahi, içeriği suç duyurusu niteliğinde ise, savcılık tarafından işleme konulması gerekmektedir.

Yargıtay 4. Ceza Dairesi'nin 2013/7832 E., 2013/24144 K. sayılı kararında, suç duyurusunda bulunan kişinin, soruşturma aşamasında tanık olarak dinlenilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu karar, suç duyurusunda bulunan kişinin, soruşturmanın aydınlatılmasına katkı sağlayabileceğini vurgulamaktadır. Suç duyurusunda bulunan kişinin tanık olarak dinlenilmesi, olayın daha iyi anlaşılmasına ve delillerin değerlendirilmesine yardımcı olabilir.

## Sonuç ve Öneriler

Suç duyurusu, hukuk sistemimizde adaletin sağlanması için önemli bir araçtır. Bu süreçte, yetkili makamlara doğru ve eksiksiz bilgi verilmesi, delillerin korunması ve yasal süreçlere uyulması büyük önem taşır. Mağdurların veya tanıkların, suç duyurusu yaparken avukat desteği almaları, sürecin sağlıklı işlemesini ve hak kayıplarının önlenmesini sağlayabilir. Özellikle karmaşık veya hukuki bilgi gerektiren durumlarda, bir avukattan hukuki yardım almak faydalı olacaktır. Ayrıca, suç duyurusunda bulunmadan önce, delillerin toplanması ve düzenlenmesi, hukuki danışmanlık alınması ve başvuru dilekçesinin dikkatli bir şekilde hazırlanması önerilir. Sonuç olarak, suç duyurusu yapmak isteyen kişilerin mevzuat ve yargı kararları ışığında hareket etmeleri, hak kayıplarının önüne geçecektir. Suç duyurusunda bulunmak, sadece bir hak değil, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluktur. Toplumun huzur ve güvenliğinin sağlanması için, suçların zamanında yetkili makamlara bildirilmesi büyük önem taşımaktadır. Vatandaşların suç duyurusu konusunda bilinçli olması, adaletin tecelli etmesine ve suçların önlenmesine katkı sağlar.
Hukuki Danışmanlık