Türk Ceza Kanunu Madde 125 - Hakaret Suçu

Bu makale, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 125. maddesini ve ilgili hükümleri detaylı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. TCK'nın 125. maddesi, hakaret suçunu düzenlemekte olup, bu suçun unsurları, kapsamı, cezası, kovuşturma şartları ve ilgili yargı kararları bu makalede ele alınacaktır. Hakaret suçu, bireylerin onur, şeref ve saygınlığını koruma altına almayı amaçlayan önemli bir düzenlemedir. Bu makale, hukuk uygulayıcılarına, akademisyenlere ve konuya ilgi duyan herkese yönelik kapsamlı bir rehber niteliği taşımaktadır.

Türk Ceza Kanunu Madde 125 (Hakaret)

(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen ceza üçte biri oranında artırılır.

(3) Hakaret suçunun;

a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından,

c) Mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranışlarından dolayı,

d) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,

İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.

(5) Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.

(6) Hakaretin ölümünden sonra bir kimsenin hatırasına karşı işlenmesi halinde, fail hakkında üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur. Bu hâlde, kovuşturma yapılması ölen kişinin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikâyette bulunulmasına bağlıdır.

(7) Hakaret suçundan dolayı yargılama yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlı değildir. [1]

Madde 125'in Anlamı ve Kapsamı

TCK'nın 125. maddesi, hakaret suçunu düzenlemektedir. Hakaret suçu, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına yönelik hukuka aykırı saldırıları cezalandırmayı amaçlar. Bu suç, iki temel şekilde işlenebilir: somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle hakaret etmek. Bu suçun oluşabilmesi için fiilin hukuka aykırı olması gerekmektedir. Hukuka uygunluk nedenlerinin (örneğin, eleştiri hakkı, haber verme hakkı) varlığı halinde hakaret suçu oluşmaz.

Somut Fiil veya Olgu İsnat Etmek

Bir kimseye, onun onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek, hakaret suçunu oluşturur. Bu isnat, gerçek dışı olabileceği gibi, doğru olsa bile (ispat hakkı tanınmadığı durumlarda) kişinin toplum içindeki itibarını zedeleyici nitelikte olmalıdır. Örneğin, birine hırsızlık yaptığı veya rüşvet aldığı iftirasını atmak bu kapsamda değerlendirilebilir. İsnat edilen fiil veya olgunun, mağdurun toplum içindeki saygınlığını zedeleyecek nitelikte olması gerekir. İsnat, doğrudan doğruya yapılabileceği gibi, dolaylı olarak da yapılabilir. [2]

Sövmek Suretiyle Hakaret Etmek

Sövmek, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına doğrudan saldırı niteliğinde olan söz veya davranışlardır. Sövme eylemi, kişinin itibarını düşürmeye yönelik aşağılayıcı, küçültücü veya onur kırıcı ifadeler içermelidir. Örneğin, birine "aptal", "yalancı" veya benzeri hakaret içeren sözler söylemek bu kapsamda değerlendirilebilir. Sövme fiilinin hakaret suçunu oluşturabilmesi için, muhatabın onur, şeref ve saygınlığını zedeleyici nitelikte olması gerekir. [3]

Maddenin Uygulama Alanları

Madde 125, gerçek kişilere yönelik hakaret eylemlerini kapsar. Tüzel kişilere yönelik hakaret eylemleri, genellikle itibar zedelenmesi olarak değerlendirilir ve Borçlar Kanunu'nun haksız fiil hükümlerine göre tazminat talep edilebilir. Madde, hem sözlü, hem yazılı, hem de görsel iletişim araçlarıyla işlenen hakaretleri kapsar. Sosyal medya, internet forumları, mektuplar, telefon görüşmeleri ve diğer iletişim araçları aracılığıyla işlenen hakaretler de bu madde kapsamında değerlendirilir. Önemli olan, hakaret içeren ifadenin mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmasıdır.

Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri

TCK 125. maddesinin 3. ve 4. fıkralarında hakaret suçunun nitelikli halleri düzenlenmiştir. Bu hallerin varlığı halinde, ceza artırılır.

• Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı Hakaret: Kamu görevlisine göreviyle bağlantılı olarak hakaret edilmesi halinde ceza artırılır. Bu durumda, hakaretin kamu görevlisinin şahsına değil, temsil ettiği göreve yönelik olması aranır.


• Dini, Siyasi, Sosyal, Felsefi İnanç, Düşünce ve Kanaatleri Nedeniyle Hakaret: Kişinin inançları, düşünceleri veya kanaatleri nedeniyle hakarete maruz kalması halinde ceza artırılır. Bu hüküm, ifade özgürlüğünün korunması açısından önemlidir.


• Alenen Hakaret: Hakaretin alenen işlenmesi, cezanın artırılması nedenidir. Aleniyet, hakaretin belirli olmayan sayıda kişi tarafından duyulabilir veya görülebilir olması anlamına gelir. Sosyal medya paylaşımları genellikle aleniyet unsurunu taşır.

Yargıtay Kararlarından Örnekler

Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2015/17852 E., 2016/10234 K.: "Sanığın, katılan hakkında kullandığı '... sahtekar' şeklindeki sözlerinin, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici nitelikte olduğu ve hakaret suçunu oluşturduğu..."

Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2019/1123 E., 2019/10234 K.: "Sanığın, sosyal medya üzerinden katılan hakkında yazdığı '... hırsız' şeklindeki paylaşımının, katılanın onur, şeref ve saygınlığını zedelediği ve hakaret suçunu oluşturduğu..."

Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2017/5455 E., 2017/12234 K.: "Sanığın, katılan hakkında kullandığı 'gerizekalı' şeklindeki sözünün, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici nitelikte olduğu ve hakaret suçunu oluşturduğu..."

Maddenin Değişiklik Geçmişi

TCK'nın 125. maddesi, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Maddede, zaman içinde önemli bir değişiklik yapılmamıştır. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin bazı kararları ve Yargıtay'ın içtihatları, maddenin yorumlanması ve uygulanması açısından önem taşımaktadır.

Pratik Uygulama Örnekleri

• Bir kişinin, iş arkadaşına "sen beceriksizsin" demesi, eğer bu sözler kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek boyutta ise hakaret suçunu oluşturabilir. Ancak, bu durumun somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmesi gerekir. Eleştiri sınırları içinde kalan ifadeler hakaret suçunu oluşturmaz.


• Bir gazetecinin, bir politikacıyı eleştirirken kullandığı ifadeler, eleştiri sınırlarını aşarak hakaret niteliği taşıyorsa, hakaret suçu oluşabilir. Burada, haber verme ve eleştiri hakkının sınırları dikkate alınmalıdır.


• Bir sosyal medya kullanıcısının, başka bir kullanıcı hakkında yazdığı aşağılayıcı yorumlar, hakaret suçunu oluşturabilir. Sosyal medya paylaşımlarının aleniliği, cezanın artırılmasına neden olabilir.

Maddenin Diğer Kanunlarla İlişkisi

TCK'nın 125. maddesi, Basın Kanunu, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Hakkında Kanun (5651 sayılı Kanun) gibi diğer kanunlarla da ilişkilidir. Özellikle basın yoluyla veya internet ortamında işlenen hakaret suçlarında, bu kanunların hükümleri de dikkate alınır. Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 10. maddesi ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü de hakaret suçunun değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar.

Maddenin Ceza ve Yaptırımları

TCK'nın 125. maddesine göre, hakaret suçunun cezası üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır. Suçun niteliğine ve işleniş şekline göre ceza artırılabilir. Örneğin, hakaretin alenen işlenmesi veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi durumunda ceza artırılır. Adli para cezası, gün sayısı üzerinden belirlenir ve her bir gün için 20 TL ile 100 TL arasında bir miktar belirlenir (TCK m. 52).

Kovuşturma Şartı

TCK'nın 125. maddesinde düzenlenen hakaret suçu, şikayete bağlı bir suçtur. Bu, mağdurun şikayeti olmadan soruşturma ve kovuşturma yapılamayacağı anlamına gelir. Şikayet süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren altı aydır (TCK m. 73). Ancak, TCK 125/3'te düzenlenen kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu, şikayete tabi olmakla birlikte, kovuşturma yapılması Adalet Bakanı'nın iznine tabidir. [4]

Maddenin İstisnaları ve Sınırları

Hakaret suçunun bazı istisnaları ve sınırları bulunmaktadır. Örneğin, eleştiri hakkı, haber verme hakkı ve savunma hakkı kapsamında yapılan açıklamalar, hakaret suçunu oluşturmayabilir. Ancak, bu hakların kötüye kullanılması durumunda, hakaret suçu oluşabilir. Eleştiri hakkının kullanılması, özellikle kamuoyunu ilgilendiren konularda daha geniş bir alanı kapsar. Ancak, eleştirinin de ölçülü ve orantılı olması gerekir. [5]

Güncel Uygulamadaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Günümüzde, özellikle sosyal medya ve internet ortamında işlenen hakaret suçları önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu suçların tespiti ve takibi, teknik zorluklar nedeniyle güçleşmektedir. Anonim hesaplar üzerinden yapılan hakaretler, faillerin tespitini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, internet ortamında işlenen hakaret suçlarıyla mücadele için daha etkili yasal düzenlemeler yapılması ve teknik altyapının güçlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, toplumun bilinçlendirilmesi ve ifade özgürlüğünün sınırları konusunda eğitilmesi de önemlidir. Sosyal medya platformlarının, hakaret içeren içeriklerin kaldırılması konusunda daha hızlı ve etkili önlemler alması da gerekmektedir.

Sonuç ve Öneriler

TCK'nın 125. maddesi, hakaret suçunu düzenleyerek bireylerin onur, şeref ve saygınlığını koruma altına almayı amaçlamaktadır. Ancak, bu maddenin uygulanmasında, ifade özgürlüğü ile bireylerin onurunun korunması arasındaki dengeyi gözetmek önemlidir. Güncel uygulamadaki sorunların çözümü için yasal düzenlemelerin güncellenmesi, teknik altyapının güçlendirilmesi ve toplumun bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulmasında, mağdurun haklarının korunması ve adaletin sağlanması büyük önem taşımaktadır.

Dipnotlar

[1] 5237 sayılı TCK'nın 125. maddesinin 7. fıkrası, 6763 sayılı Kanun'un 12. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. Dolayısıyla, hakaret suçundan dolayı yargılama yapılması Adalet Bakanı'nın iznine bağlı değildir.

[2] Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 2016/18-111 E., 2018/354 K. sayılı kararı.

[3] Yargıtay 4. Ceza Dairesi'nin 2013/7854 E., 2013/3654 K. sayılı kararı.

[4] Yargıtay CGK, 2019/15-193 E., 2021/375 K. sayılı kararı.

[5] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) kararları, ifade özgürlüğü ve hakaret suçunun sınırlarının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.