Vasiyetname, bir kimsenin ölümünden sonra malvarlığının kimlere ve nasıl intikal edeceğini belirleyen, tek taraflı ve ölüme bağlı bir tasarruftur. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 531 vd. hükümlerinde düzenlenmiş olup, geçerli olabilmesi için kanunda öngörülen şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde vasiyetname iptal edilebilir. Bu makalede, vasiyetnamenin türleri, geçerlilik koşulları, düzenlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar ve Yargıtay kararları ışığında pratik bilgiler sunulacaktır.
Vasiyetname Türleri ve Şekil Şartları
Türk Medeni Kanunu'na göre üç tür vasiyetname bulunmaktadır:
- Resmi Vasiyetname: TMK m. 532 uyarınca, resmi memur (noter, sulh hakimi veya kanunla yetkilendirilmiş diğer bir görevli) huzurunda ve iki tanığın katılımıyla düzenlenir. Noterler, Türkiye Noterler Birliği Kanunu ile bu konuda yetkilendirilmişlerdir. Vasiyetçi, arzularını resmi memura bildirir ve memur bu beyanı yazılı hale getirir. Vasiyetname, vasiyetçi tarafından okunup imzalandıktan sonra, memur ve tanıklar tarafından da imzalanır. Resmi vasiyetname, en güvenilir vasiyetname türü olarak kabul edilir. Tanıkların, vasiyetname içeriğini bilmeleri gerekmez (TMK m. 535).
- El Yazılı Vasiyetname: TMK m. 538'de düzenlenmiştir. Vasiyetnamenin tamamının vasiyetçinin el yazısıyla yazılması, tarih (gün, ay, yıl olarak belirtilmesi) atılması ve imzalanması gerekmektedir. Başka birinin yardımıyla veya daktilo/bilgisayar ile yazılan vasiyetnameler geçersizdir. El yazılı vasiyetname, saklanması ve bulunması zor olabileceği için riskli olabilir. Vasiyetnamenin nerede bulunduğu vasiyetçinin sorumluluğundadır.
- Sözlü Vasiyetname: TMK m. 539 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir. Olağanüstü hallerde (yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, salgın hastalık, savaş hali gibi) resmi veya el yazılı vasiyetname düzenleme imkanı bulunmayan durumlarda başvurulabilir. Vasiyetçi, arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanlarını yazılı hale getirme veya bir mahkeme hakimine bildirme yükümlülüğü yükler. Sözlü vasiyetnamenin geçerliliği, tanıkların bu beyanı gecikmeksizin mahkemeye bildirmesine ve mahkemenin vasiyetçinin beyanının doğruluğuna kanaat getirmesine bağlıdır. Sözlü vasiyetname, geçici bir vasiyetname türüdür ve şartların ortadan kalkmasından itibaren bir ay içinde yazılı vasiyetname düzenleme imkanı doğarsa, sözlü vasiyetname kendiliğinden hükümsüz hale gelir. Tanıkların beyanlarını Sulh Hukuk Mahkemesine bildirmeleri gerekmektedir.
Vasiyetname Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Ehliyet: Vasiyetçi, vasiyetname düzenlediği sırada ayırt etme gücüne sahip (akli melekeleri yerinde) ve on beş yaşını doldurmuş olmalıdır (TMK m. 502). Ayırt etme gücünün bulunmaması veya yaş şartının sağlanmaması halinde vasiyetname kendiliğinden hükümsüzdür. Ayırt etme gücünün tespiti için gerektiğinde doktor raporu alınması önemlidir.2. İrade Serbestisi: Vasiyetname, vasiyetçinin serbest iradesiyle, herhangi bir baskı, tehdit, hile veya aldatma (ikrah, hata, hile) olmaksızın düzenlenmelidir. İradeyi sakatlayan hallerin varlığı halinde vasiyetname iptal edilebilir. Yargıtay kararlarında, vasiyetçinin yaşlılığı, hastalığı veya bağımlılıkları gibi faktörlerin irade serbestisini etkileyip etkilemediği hususu titizlikle incelenmektedir. Örneğin, Yargıtay 3. HD, E. 2019/4567, K. 2020/1234 sayılı kararında, demans hastası olan bir kişinin vasiyetnamesinin, irade fesadı nedeniyle iptaline karar vermiştir. Bu tür durumlarda vasiyetçinin sağlık raporu alması, vasiyetnamenin geçerliliğini güçlendirebilir.3. Şekil Kuralları: Vasiyetnamenin türüne göre kanunda öngörülen şekil şartlarına (tanıkların varlığı, tarih atılması, noter onayı vb.) eksiksiz olarak uyulmalıdır. Şekil şartlarına uyulmaması, vasiyetnamenin iptali sonucunu doğurabilir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2018/1256 E. sayılı kararında, eksik imzalı bir vasiyetnamenin geçersiz olduğuna hükmedilmiştir. Özellikle resmi vasiyetnamede tanıkların nitelikleri (TMK m. 536) büyük önem taşır. Tanıklar, vasiyetçi ile akraba olmamalı, lehine vasiyet yapılan kişi olmamalı ve okur yazar olmalıdır.4. Muhteva: Vasiyetnamenin içeriği, kanuna, ahlaka ve adaba aykırı olmamalıdır. Özellikle, mirasçıların saklı paylarını ihlal eden veya kanunda öngörülen sınırlamaları aşan vasiyetler tenkis edilebilir. Mirasçılık sıfatını ortadan kaldıran, hukuka aykırı veya anlamsız ifadeler vasiyetnameyi geçersiz kılabilir. TMK m. 510'da belirtilen sınırlamalara dikkat edilmelidir. Vasiyetçi, yasal mirasçıların saklı paylarını ihlal etmemeye özen göstermelidir. Saklı pay, mirasçıların miras hakkının kanunla güvence altına alınmış kısmıdır. Vasiyetçi, bu pay üzerinde serbestçe tasarruf edemez.5. Vasiyetname Düzenleme Tarihi: Özellikle el yazılı vasiyetnamelerde, düzenleme tarihinin (gün, ay, yıl olarak) eksiksiz belirtilmesi önemlidir. Tarihin eksik veya belirsiz olması, vasiyetnamenin geçerliliğini etkileyebilir. Vasiyetnamenin düzenlendiği yerin de belirtilmesi faydalı olabilir.
Örnek Vasiyetname Metni (El Yazılı)
"Ben, [Vasiyetçinin Adı Soyadı], T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik No], doğum tarihim: [Doğum Tarihi], bu vasiyetnameyi kendi el yazımla, hiçbir baskı altında kalmaksızın ve serbest irademle İstanbul'da, [Vasiyetnamenin Düzenlendiği İlçe] ilçesinde, 01 Ocak 2023 tarihinde düzenliyorum. Tüm yasal mirasçılarım saklı payları mahfuz kalmak kaydıyla, sahip olduğum tüm malvarlığımın %60'ını kızıma, [Kızının Adı Soyadı], T.C. Kimlik No: [Kızının T.C. Kimlik No], %40'ını oğluma, [Oğlunun Adı Soyadı]'na, T.C. Kimlik No: [Oğlunun T.C. Kimlik No] bırakıyorum. Mirasçılarımın bu paylaşıma uymasını vasiyet ederim. İmza: [Vasiyetçinin İmzası]"
Yargıtay Kararları Işığında Sık Yapılan Hatalar
- El yazılı vasiyetnamede tarih atılmaması veya tarihin eksik olması (Yargıtay 3. HD, E. 2020/7890, K. 2021/5678). Tarihin sadece yıl olarak belirtilmesi veya "2023 yılı başlarında" gibi ifadeler kullanılması vasiyetnameyi geçersiz kılabilir.
- Tanıkların mirasçı veya lehine vasiyette bulunulan kişiler olması (TMK m. 536, 541). Tanıkların, vasiyetname düzenlenirken menfaat çatışması içinde olmaması gerekmektedir. Örneğin, vasiyetçinin eşi veya çocukları tanık olamaz.
- Mirasçı atanması yerine "mal vasiyeti" (muayyen mal vasiyeti) yapılması gereken durumlarda (belirli bir malın vasiyet edilmesi) mirasçı atanması yapılması. Bu durumda, vasiyetnamenin yorumlanması ve uygulanması zorlaşabilir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2017/3456, K. 2018/9876). Mal vasiyetinde, vasiyet alacaklısı, vasiyet yükümlüsünden (genellikle mirasçılardan) vasiyet konusu malın kendisine teslimini talep eder.
- Vasiyetçinin imzasının okunaklı olmaması veya imza yerine sadece paraf atılması. İmzanın, vasiyetçiye ait olduğunun kesin olarak tespit edilebilmesi gerekmektedir. İmzanın, vasiyetçinin normalde kullandığı imzasıyla aynı olması önemlidir.
- Resmi vasiyetnamede, tanıkların aynı anda hazır bulunmaması veya vasiyetçinin beyanının tanıklar huzurunda alınmaması (TMK m. 533).
Vasiyetnamenin İptali ve Tenkisi
Mirasçılar, vasiyetnamenin kanunda öngörülen sebeplerle (ehliyetsizlik, irade sakatlığı, şekil eksikliği, hukuka aykırılık vb.) iptali için dava açabilirler (TMK m. 557). İptal davası açma süresi, vasiyetnamenin içeriğinin öğrenildiği tarihten itibaren bir yıldır. Bu süre hak düşürücü süredir. Tenkis davası ise, vasiyetname ile mirasçıların saklı paylarının ihlal edilmesi halinde söz konusu olur (TMK m. 560). Saklı pay sahibi mirasçılar, saklı paylarının tamamlanmasını talep edebilirler. Tenkis davası açma süresi, mirasın açılmasından (vasiyetçinin ölümünden) itibaren 10 yıldır. Yargıtay, iptal davalarında şekil şartlarına sıkı şekilde uyulmasını aramaktadır ve bu konuda birçok emsal kararı bulunmaktadır. İptal davası, vasiyetname ile menfaati ihlal edilen mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.
Sonuç ve Öneriler
Vasiyetname düzenlemek, malvarlığının geleceği açısından önemli bir karardır. Bu nedenle, vasiyetname düzenlerken hukuki geçerlilik şartlarına titizlikle uyulmalı, özellikle el yazılı vasiyetnamelerde imza, tarih ve metnin tamamının el yazısıyla yazılması gibi hususlara dikkat edilmelidir. Resmi vasiyetname, ispat kolaylığı ve güvenilirliği açısından tercih edilebilir. Miras hukukundaki değişiklikler ve Yargıtay içtihatları sürekli olarak takip edilmeli ve vasiyetname düzenlenmeden önce mutlaka uzman bir avukattan hukuki danışmanlık alınması, olası hukuki sorunları önleyecektir. Ayrıca, vasiyetnamenin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi ve güncellenmesi, vasiyetçinin son iradesini yansıtması açısından önemlidir. Özellikle malvarlığında önemli değişiklikler olması veya ailevi ilişkilerde değişiklikler yaşanması durumunda vasiyetnamenin güncellenmesi tavsiye edilir. Vasiyetname, vasiyetçinin ölümünden sonra Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından açılır ve ilgililere tebliğ edilir (TMK m. 596). Vasiyetnamenin bir nüshasının güvendiğiniz bir yakınınızda veya avukatınızda saklanması faydalı olabilir.