Garanti ve Ayıplı Mal Durumlarında Başvuru Yolları

Günümüzde alışveriş yapmak hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Ancak, satın aldığımız her ürünün kusursuz olmasını beklemek maalesef her zaman mümkün değil. Bazen garanti kapsamında olan ürünlerde, bazen de hiç beklemediğimiz bir anda ayıplı mallarla karşılaşabiliyoruz. Peki, böyle durumlarda haklarımız nelerdir ve hangi başvuru yollarını izlemeliyiz? Bu rehberde, garanti ve ayıplı mal durumlarında izleyebileceğiniz yolları, yasal haklarınızı ve dikkat etmeniz gerekenleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Garanti Nedir? Garanti Kapsamı Neleri İçerir?

Garanti, satıcının veya üreticinin, sattığı malın belirli bir süre boyunca belirli özelliklere sahip olduğunu ve arızasız çalışacağını taahhüt etmesidir. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu'nun (TKHK) 56. maddesine göre, garanti süresi malın teslim tarihinden itibaren başlar ve kanunda veya garanti belgesinde belirtilen süre boyunca devam eder. Genellikle, elektronik eşyalar, beyaz eşyalar ve otomobiller gibi ürünlerde garanti süresi daha uzun olabilirken, diğer ürünlerde bu süre daha kısa olabilir. Garanti süresi içerisinde malın ayıplı çıkması durumunda, tüketici TKHK'nın 11. maddesinde belirtilen seçimlik haklarını kullanabilir.

Garanti kapsamı genellikle üretim hataları, malzeme hataları veya montaj hataları gibi durumları kapsar. Ancak, kullanıcı hatası, yanlış kullanım, doğal afetler veya ürünün amacına uygun olmayan şekilde kullanılması gibi durumlar garanti kapsamı dışında kalabilir. Garanti belgesini dikkatlice okuyarak, garanti kapsamına giren ve girmeyen durumları öğrenmek önemlidir. Garanti belgesi, TKHK'nın 56. maddesi ve Garanti Belgesi Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak düzenlenmelidir.

Ayıplı Mal Nedir? Ayıplı Malın Türleri Nelerdir?

Ayıplı mal, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu'nun 8. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örneğe ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Ayıp, malın tesliminden önce var olabileceği gibi, teslimden sonra da ortaya çıkabilir. 6502 sayılı Kanun’a göre ayıplı mal, tüketici için önemli haklar doğurur.

Ayıplı malın türleri şunlardır:

• Açık Ayıp: Malın teslim alındığı anda veya kısa bir inceleme ile fark edilebilen ayıplardır. Tüketici, açık ayıpları malın tesliminden itibaren makul bir süre içinde satıcıya bildirmekle yükümlüdür (TKHK m. 12/2). Örneğin, bir televizyonun ekranının kırık olması veya bir kıyafetin yırtık olması açık ayıplardır.


• Gizli Ayıp: Malın teslim alındığı anda fark edilemeyen, ancak kullanmaya başladıktan sonra ortaya çıkan ayıplardır. Gizli ayıplar ortaya çıkar çıkmaz derhal satıcıya bildirilmelidir (TKHK m. 12/2). Örneğin, bir buzdolabının motorunun kısa süre sonra arızalanması veya bir otomobilin şanzımanında sorun çıkması gizli ayıplardır.


• Önemli Ayıp: Malın kullanımını önemli ölçüde etkileyen veya malın beklenen faydalarını ortadan kaldıran ayıplardır. Bu tür ayıplar, tüketiciye sözleşmeden dönme hakkı da dahil olmak üzere geniş haklar tanır. Örneğin, bir evin su tesisatında sürekli olarak sorun çıkması veya bir bilgisayarın sürekli olarak çökmesi önemli ayıplardır.

Garanti Kapsamında ve Ayıplı Mal Durumunda Tüketicinin Hakları

Garanti kapsamında veya ayıplı mal durumunda tüketicinin çeşitli hakları bulunmaktadır. Bu haklar, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu'nun 11. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Tüketicinin bu durumlarda sahip olduğu temel haklar şunlardır (seçimlik haklar):

• Ücretsiz Onarım Hakkı: Garanti süresi içinde veya ayıplı mal durumunda, malın ücretsiz olarak onarılmasını talep etme hakkınız vardır. Satıcı veya üretici, malı makul bir sürede ve tüketiciye herhangi bir ek maliyet yüklemeden onarmakla yükümlüdür. Onarımın mümkün olmaması veya aşırı maliyetli olması durumunda diğer seçimlik haklar gündeme gelir.


• Değişim Hakkı: Malın onarımı mümkün değilse veya onarım uzun sürüyorsa, aynı türden kusursuz bir ürünle değiştirilmesini talep etme hakkınız vardır. Değişim talebi, satıcının veya üreticinin stok durumuna göre değerlendirilir. Ancak, satıcının bu talebi haklı bir sebep olmaksızın reddetme hakkı bulunmamaktadır.


• Bedel İadesi Hakkı (Sözleşmeden Dönme): Malın onarımı veya değişimi mümkün değilse ya da satıcı bu talepleri yerine getirmekten kaçınırsa, malın bedelinin iadesini talep etme hakkınız vardır. Bu durumda, malı satıcıya iade ederek ödediğiniz tutarı geri alabilirsiniz.


• Ayıp Oranında İndirim Hakkı: Malın ayıbı, kullanımını tamamen engellemiyorsa, malın bedelinde ayıp oranında indirim talep etme hakkınız vardır. Bu durumda, malı kullanmaya devam edebilirsiniz, ancak malın değerindeki düşüş oranında bir indirim alırsınız.

Yargıtay Kararı Örneği: Yargıtay 13. Hukuk Dairesi'nin 2017/1854 E. ve 2018/5447 K. sayılı kararında, ayıplı malın bedel iadesi talebiyle ilgili olarak, "Ayıplı malın iadesi ve bedelinin geri ödenmesi, tüketicinin seçimlik haklarından biridir ve tüketici bu hakkını serbestçe kullanabilir" şeklinde hüküm kurulmuştur. (Bu karar örnektir, güncel ve somut olaya uygun Yargıtay kararları araştırılmalıdır.)

Başvuru Yolları ve Süreçler

Garanti kapsamında veya ayıplı mal durumunda haklarınızı aramak için izleyebileceğiniz çeşitli başvuru yolları bulunmaktadır. Bu yollar, sorunun çözümü için farklı seçenekler sunar ve izlenecek yol, durumun özelliklerine ve tercihlerinize göre değişebilir.

• Satıcıya Başvuru: İlk olarak, malı satın aldığınız satıcıya başvurmanız önemlidir. Satıcı, sorunun çözümü için size yardımcı olmakla yükümlüdür. Satıcıya başvururken, malın faturasını, garanti belgesini (varsa) ve ayıbı gösteren fotoğrafları veya videoları yanınızda bulundurmanız faydalı olacaktır. Başvurunuzu yazılı olarak yapmanız, ispat açısından önemlidir.


• Üreticiye Başvuru: Satıcı sorunu çözemezse, doğrudan üreticiye başvurabilirsiniz. Üretici, malın garanti kapsamında olup olmadığını ve sorunun nasıl çözülebileceğini değerlendirecektir. Üreticiye başvururken de yazılı iletişim kurmak ve belgelerinizi saklamak önemlidir.


• Tüketici Hakem Heyetine Başvuru: Satıcı veya üretici ile anlaşma sağlayamazsanız, Tüketici Hakem Heyetine (THH) başvurabilirsiniz. Tüketici Hakem Heyetleri, 6502 sayılı Kanun'da belirtilen parasal sınırlar dahilindeki uyuşmazlıkları çözmekle görevlidir. 2024 yılı için Tüketici Hakem Heyetlerine başvuru sınırları şu şekildedir:
  
  
  
  • İlçe Tüketici Hakem Heyetleri: 104.000 TL'nin altında bulunan uyuşmazlıklar.
  
  
  • İl Tüketici Hakem Heyetleri: Büyükşehir statüsünde olan illerde 104.000 TL ile 156.000 TL arasındaki uyuşmazlıklar. Büyükşehir statüsünde olmayan illerin merkezlerinde ve bağlı ilçelerinde ise 104.000 TL ile 156.000 TL arasındaki uyuşmazlıklar için İl Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir.
  
  
  
  Başvurunuzu, e-Devlet Kapısı üzerinden Tüketici Hakem Heyetleri Başvuru Sistemi aracılığıyla veya ikametgahınızın bulunduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetine şahsen yapabilirsiniz.


• Tüketici Mahkemesine Başvuru: Tüketici Hakem Heyetinin kararına itiraz etmek veya parasal sınırı aşan uyuşmazlıklar için Tüketici Mahkemesine başvurabilirsiniz. Tüketici Mahkemesi, tüketici uyuşmazlıklarını çözmekle görevli özel bir mahkemedir. Tüketici Mahkemelerinde görülen davalar, harçtan muaftır.

Önemli Not: Ayıplı mal durumunda, ayıbı öğrendikten sonra makul bir süre içinde (genellikle 30 gün olarak kabul edilir, ancak somut olayın özelliklerine göre değişebilir) satıcıya veya üreticiye bildirimde bulunmanız gerekmektedir. Bu süre, genellikle ayıbın niteliğine ve malın türüne göre değişir. Bildirimde bulunmakta gecikmeniz, hak kaybına yol açabilir (TKHK m. 12/2). Bu bildirim, noter aracılığıyla ihtarname şeklinde yapılması ispat açısından önemlidir.

Somut Örnekler

Örnek 1: Yeni aldığınız bir cep telefonunun ekranında bir hafta sonra kendiliğinden bir çizik oluştu. Bu durumda, öncelikle telefonu satın aldığınız mağazaya başvurarak durumu yazılı olarak bildirmelisiniz. Mağaza, telefonu garanti kapsamında servise gönderecek ve ekranın ücretsiz olarak onarılmasını sağlayacaktır. Onarım mümkün değilse veya uzun sürerse, telefonun değiştirilmesini veya bedelinin iadesini talep edebilirsiniz.

Örnek 2: Bir beyaz eşya mağazasından aldığınız buzdolabı, bir ay sonra soğutmamaya başladı. Bu durumda, mağazaya başvurarak buzdolabının değiştirilmesini veya bedelinin iadesini talep edebilirsiniz. Mağaza, buzdolabını inceleyecek ve ayıplı olduğuna karar verirse, talebinizi karşılamakla yükümlüdür. Mağaza talebinizi reddederse, Tüketici Hakem Heyetine başvurabilirsiniz.

Sonuç ve Öneriler

Garanti ve ayıplı mal durumları, tüketiciler için can sıkıcı ve stresli olabilir. Ancak, haklarınızı bilmek ve doğru başvuru yollarını izlemek, bu tür sorunların üstesinden gelmenize yardımcı olacaktır. Satın aldığınız ürünlerin garanti belgelerini ve faturalarını saklamayı, ayıplı mal durumunda ise durumu derhal satıcıya veya üreticiye yazılı olarak bildirmeyi unutmayın. Tüketici haklarınızı korumak için bilinçli bir tüketici olun ve gerektiğinde yasal yollara başvurmaktan çekinmeyin. Özellikle yüksek bedelli alışverişlerde, bir avukattan hukuki danışmanlık almak faydalı olabilir.