Online Alışverişte Cayma Hakkı: Tüketicinin Güvencesi

Günümüzde internetin yaygınlaşmasıyla birlikte online alışveriş, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Ancak, fiziksel olarak ürünü görmeden yapılan bu alışverişlerde tüketicilerin haklarını korumak büyük önem taşıyor. İşte tam bu noktada, "cayma hakkı" devreye giriyor. Bu rehberde, online alışverişlerde cayma hakkının ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve dikkat edilmesi gerekenleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Cayma Hakkı Nedir?

Cayma hakkı, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ("Kanun") ile düzenlenen ve tüketicinin herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin, satın aldığı mal veya hizmetten belirli bir süre içinde vazgeçebilme hakkıdır. Bu hak, özellikle mesafeli sözleşmelerde (internet, telefon, TV vb. aracılığıyla yapılan alışverişler) tüketicinin korunmasını amaçlar. Kanun'un 48. maddesi ve devamında detaylı olarak düzenlenmiştir.

Cayma Hakkı Ne Zaman Başlar?

Cayma hakkı süresi, mal alımlarında malın tüketiciye veya tüketicinin belirlediği üçüncü kişiye teslim edildiği günden itibaren başlar. Tek sipariş ile birden fazla malın ayrı ayrı teslim edildiği durumlarda, son malın teslim edildiği gün esas alınır. Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde ise ilk malın teslim edildiği gün dikkate alınır (TKHK m.48/4). Hizmet alımında ise sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren işlemeye başlar. Kanun'a göre bu süre, genellikle 14 gündür. Ancak, satıcının tüketiciyi cayma hakkı konusunda bilgilendirmemesi durumunda bu süre uzayabilir.

Satıcının cayma hakkı konusunda bilgilendirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Eğer satıcı, Kanun'un 49. maddesi uyarınca cayma hakkı konusunda tüketiciyi bilgilendirmezse, cayma süresi on dört gün geçtikten sonra başlar ve her halükarda bir yıl sonra sona erer. Ancak, bu bir yıllık süre içinde satıcı bilgilendirme yaparsa, 14 günlük cayma süresi bu bilgilendirmenin yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar (TKHK m.48/5).

Cayma Hakkı Nasıl Kullanılır?

Cayma hakkını kullanmak için tüketici, cayma hakkını kullandığına dair açık bir beyanı içeren bildirimi yasal süre içerisinde satıcıya yöneltmelidir (TKHK m.48/6). Bu bildirim yazılı olarak (e-posta, iadeli taahhütlü mektup vb.) yapılabileceği gibi, satıcının sağladığı online platformlar üzerinden de yapılabilir. Bildirimde, sipariş numarası, ürün bilgileri ve cayma hakkının kullanıldığı açıkça belirtilmesi faydalı olacaktır. Satıcı, bu bildirimin kendisine ulaşmasından itibaren 14 gün içinde ürün bedelini tüketiciye iade etmekle yükümlüdür (TKHK m.48/8). Tüketici de ürünü aynı süre içinde (cayma bildiriminden itibaren 14 gün içinde) satıcıya geri göndermekle yükümlüdür (TKHK m.48/9). Aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici iade masraflarından sorumludur (TKHK m.48/10).

Örnek Cayma Hakkı Bildirimi:

Konu: Cayma Hakkı Kullanımı


Sipariş Numarası: 123456789


Ürün Adı: XYZ Marka Akıllı Telefon


Açıklama: .../.../... tarihinde teslim almış olduğum XYZ Marka Akıllı Telefonu, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un ilgili maddeleri gereğince cayma hakkımı kullanarak iade etmek istiyorum. Gereğinin yapılmasını arz ederim.

Cayma Hakkının İstisnaları Nelerdir?

Her online alışverişte cayma hakkı kullanılamaz. Kanun'da bazı istisnalar bulunmaktadır (TKHK m.48/7). Bu istisnalardan bazıları şunlardır:

• Niteliği itibarıyla iade edilemeyen ürünler (örneğin, hijyenik ürünler, iç çamaşırı, tek kullanımlık ürünler). Ancak, bu ürünlerin ambalajının açılmamış ve kullanılmamış olması gerekmektedir.


• Tüketicinin istekleri doğrultusunda hazırlanan veya kişiye özel ürünler.


• Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçme ihtimali olan ürünler.


• Sağlık veya hijyen açısından iadesi uygun olmayan ve tesliminden sonra ambalajı açılmış olan mallar.


• Ses veya görüntü kayıtları, yazılım programları gibi ürünlerin ambalajının tüketici tarafından açılmış olması.


• Dijital içerik (CD, DVD hariç) ve bilgisayar sarf malzemeleri, ambalajının tüketici tarafından açılmış olması halinde iadesi mümkün değildir.


• Gazete, dergi gibi süreli yayınlar (abonelik sözleşmeleri hariç).


• Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olan ve satıcının kontrolünde olmayan ürünler (örneğin, altın, döviz).


• Konaklama, araç kiralama, yiyecek içecek tedariki veya eğlence hizmetleri gibi belirli bir tarihte veya dönemde ifa edilmesi gereken sözleşmeler.


• Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallar.

Cayma Hakkında Yargıtay Kararları

Yargıtay, cayma hakkının tüketiciyi koruma amacını vurgulayan birçok karara imza atmıştır. Örneğin, satıcının cayma hakkı konusunda tüketiciyi yeterince bilgilendirmemesi durumunda, cayma süresinin uzayacağına hükmetmiştir. Başka bir kararda ise, iade edilen ürünün satıcı tarafından kabul edilmemesi durumunda, tüketicinin yasal yollara başvurabileceğine işaret etmiştir. Tüketici hakem heyetleri ve tüketici mahkemeleri bu tür uyuşmazlıklarda yetkilidir.

Örnek Yargıtay Kararı: Tüketicinin cayma hakkını kullanması halinde, satıcının iade yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda, tüketici, satıcı aleyhine icra takibi başlatabilir veya dava açabilir. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi'nin 2017/1234 Esas ve 2018/5678 Karar sayılı ilamında bu hususlara değinilmiştir. (Bu örnek bir karardır, güncel ve somut olaya ilişkin bir karar araştırılması tavsiye edilir.)

Cayma Hakkını Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Cayma süresini kaçırmamaya özen gösterin.


• Cayma bildirimini yazılı olarak yapın ve saklayın.


• Ürünü orijinal ambalajında ve eksiksiz olarak iade edin (mümkünse).


• İade kargo ücretinin kime ait olduğunu önceden öğrenin (aksi kararlaştırılmadıkça tüketiciye aittir).


• Satıcı ile iletişimde kalın ve süreci takip edin.


• Satıcı iadeyi kabul etmezse veya ödeme yapmazsa, Tüketici Hakem Heyeti'ne başvurun. Başvuru için gerekli belgeleri (fatura, sözleşme, cayma bildirimi vb.) eksiksiz hazırlayın.

Sonuç ve Öneriler

Online alışverişlerde cayma hakkı, tüketicilerin önemli bir güvencesidir. Bu hakkı bilinçli bir şekilde kullanarak, olası mağduriyetlerin önüne geçilebilir. Cayma hakkı konusunda bilgi sahibi olmak, hem tüketicilerin hem de satıcıların yasal sorumluluklarını bilmeleri açısından büyük önem taşır. Unutmayın, bilinçli tüketici haklarını korur!