Ticaret hukukunun temel kavramlarından biri olan ticaret unvanı, tacirin işletmesini tanımlayan ve diğer işletmelerden ayırt edilmesini sağlayan bir unsurdur. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili mevzuat çerçevesinde düzenlenen bu kavram, hem hukuki hem de ticari açıdan büyük önem taşır. Bu makalede, ticaret unvanının tanımı, hukuki niteliği, seçimi, tescili, korunması ve ihlal durumlarında başvurulacak yasal yollar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Ticaret Unvanının Tanımı ve Hukuki Niteliği
TTK m. 39'a göre ticaret unvanı, tacirin ticari işletmesini işletirken kullandığı ve onu tanıtmaya yarayan addır. Unvan, gerçek kişilerde ad ve soyadından; tüzel kişilerde ise işletmenin konusunu ve türünü belirten ibarelerden oluşur (örneğin, Anonim Şirketi, Limited Şirketi gibi). Ticaret unvanı, bir nevi tacirin "ticari kimliği" olarak kabul edilir ve kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak niteliği taşır. Bu hak, TTK m. 52 ve devamında belirtildiği üzere, unvanın başkaları tarafından haksız kullanımına karşı koruma sağlar.
Ticaret Unvanının Seçimi ve Unsurları
Ticaret unvanı seçimi, TTK'da belirtilen ilkelere uygun olarak yapılmalıdır. Bu ilkeler şunlardır:
- Gerçeklik İlkesi: Gerçek kişi tacirlerin unvanı, ad ve soyadını içermelidir (TTK m. 41). Tüzel kişi tacirlerin unvanı ise, işletmenin konusunu ve türünü belirtmelidir (TTK m. 42).
- Ayırt Edicilik İlkesi: Seçilen unvan, daha önce tescil edilmiş başka bir unvanla karışıklığa yol açmamalıdır (TTK m. 44).
- Dürüstlük İlkesi: Unvan, yanıltıcı veya aldatıcı olmamalı, kamu düzenine ve ahlaka aykırı unsurlar içermemelidir (TTK m. 45).
- İşletme Konusu İlkesi: Özellikle tüzel kişi tacirlerin unvanları, işletmelerinin konusunu açıkça belirtmelidir.
Ticaret Unvanının Tescil Süreci
Ticaret unvanının resmi olarak tanınması için Ticaret Sicili'ne tescil zorunludur (TTK m. 40). Tescil işlemi, işletmenin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne başvuruyla gerçekleşir. Tescil sırasında, unvanın ayırt edici olması ve kamu düzenine aykırılık taşımaması gerekir. Unvanın tescili için gerekli belgeler ve başvuru süreci, ilgili ticaret sicili müdürlüğünün internet sitesinde veya doğrudan müdürlükten öğrenilebilir. Tescil başvurusu reddedilirse, karara karşı itiraz yolu açıktır (TTK m. 35). Türk Patent ve Marka Kurumu'nun (TÜRKPATENT) veri tabanında unvan sorgulaması yaparak, seçilen unvanın daha önce tescil edilip edilmediği kontrol edilebilir.
Ticaret Unvanının Korunması ve İhlal Durumları
Tescilli bir ticaret unvanı, TTK hükümleri çerçevesinde korunur. TTK m. 52'ye göre, bir başkasının unvanı haksız şekilde kullanması halinde aşağıdaki hukuki yollara başvurulabilir:
- Tespit Davası: Unvan hakkına tecavüzün varlığının tespiti için açılır.
- Tecavüzün Ref'i Davası (Önleme Davası): Haksız kullanımın durdurulması ve ortadan kaldırılması için açılır.
- Maddi ve Manevi Tazminat Davası: Unvan hakkı sahibinin uğradığı zararın tazmini için açılır.
- İhtiyati Tedbir Talebi: Haksız kullanımın devam etmesini engellemek amacıyla, dava açılmadan önce veya dava sırasında talep edilebilir (Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 389 vd.).
Haksız rekabet hükümleri (TTK m. 54 vd.) de ticaret unvanının korunmasında önemli bir rol oynar. Bir tacirin, başka bir tacirin unvanını kullanarak haksız rekabet yaratması durumunda, haksız rekabet davası açılabilir. Yargıtay kararlarında, benzer unvanların kullanılması suretiyle müşteri nezdinde karışıklık yaratılması ve haksız rekabet oluşturulması halinde tazminata hükmedilebileceği belirtilmiştir.
Örnekler ve Uygulamadaki Sorunlar
Uygulamada, özellikle franchise sözleşmelerinde ve şirket devralmalarında ticaret unvanı ihlalleri sıkça görülmektedir. Franchise sözleşmelerinde, franchise alanın sözleşme sona erdikten sonra franchise verenin unvanını kullanmaya devam etmesi, unvan hakkına tecavüz oluşturur. Şirket devralmalarında ise, devralan şirketin devreden şirketin unvanını izinsiz kullanması da benzer şekilde hukuka aykırıdır. Ayrıca, internet ortamında ve sosyal medyada sahte hesaplar açarak ticari unvanı kötüye kullanma, güncel ve önemli bir sorundur. Bu tür durumlarda, marka hakkı ihlali de söz konusu olabilir.
Sonuç ve Öneriler
Ticaret unvanı, işletmelerin ticari itibarını, marka değerini ve müşteri güvenini koruyan kritik bir unsurdur. Tacirlerin, unvanlarını seçerken ve tescil ettirirken TTK hükümlerine titizlikle uymaları, olası ihlallere karşı hukuki danışmanlık alarak önlem almaları ve düzenli olarak unvanlarını takip etmeleri önerilir. Mevzuatın sıkı uygulanması, Yargıtay içtihatlarının takibi ve bilinçli bir şekilde hareket edilmesi, bu alandaki hak kayıplarını önleyecektir.
```